84 ਕਤਲੇਆਮ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਆਗੂਆਂ ਦੀ ਸ਼ਰਮਨਾਕ ਭੂਮਿਕਾ

Editorial Comment: Writer doesn’t want the name to be published.

ਨਵੰਬਰ 1984 ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ, ਕਾਨਪੁਰ, ਬੋਕਾਰੋ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਈ ਹੋਰ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਰੇਆਮ ਮਾਰ-ਕੁੱਟ ਕੇ ਜਿੰਦਾ ਜਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਖ਼ਾਸਕਰ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵੱਡੀ ਪੱਧਰ ’ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਕਤਲੇਆਮ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਾਲ-ਅਸਬਾਬ ਲੁੱਟ ਲਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਸਰੂਪਾਂ ਦੇ ਬੇਅਦਬੀ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਸਾੜ-ਫੂਕ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸਭ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਕਾਨੂੰਨ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਖ਼ਤੀ ਨਾਲ ਲਾਗੂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਇਸਲਈ ਮਨ ਵਿੱਚ ਸਜਿਹੇ ਹੀ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਉਠਦਾ ਹੈ ਕਿ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਕਤਲੇਆਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਯੋਗ ਸਜ਼ਾਵਾਂ ਮਿਲ ਜਾਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਸਨ। ਪਰ ਹਕੀਕਤ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਕੁਝ ਵੀ ਨ ਹੋਇਆ

ਅੱਜ ਨਵੰਬਰ 1984 ਕਤਲੇਆਮ ਨੂੰ ਵਾਪਰਿਆਂ 27 ਸਾਲ ਹੋ ਗਏ ਹਨ ਪਰ ਹਾਲਾਂ ਤੱਕ ਸਿਰਫ਼ 10-12 ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਜ਼ਾ (ਕੈਦ ਦੀ, ਫਾਂਸੀ ਦੀ ਨਹੀਂ) ਮਿਲ ਸਕੀ ਹੈ। ਇਹ ਦੋਸ਼ੀ ਵੀ ਕਤਲੇਆਮ ਦੀ ਸਾਜਿਸ਼ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਨਿਚਲੀ ਕੜੀ, ਯਾਨੀ ਸਥਾਨਕ ਗੁੰਡੇ ਟਾਈਪ ਵਿਅਕਤੀ ਸਨ। ਕਤਲੇਆਮ ਦੀ ਵਿਉਂਤ ਬਣਾਉਣ, ਦੰਗਾਈਆਂ ਨੂੰ ਪੈਟਰੋਲ/ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਤੇਲ/ਰਸਾਇਨਕ ਪਦਾਰਥ ਦੇ ਕੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਜਿੰਦਾ ਜਲਵਾਉਣ, ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਕੋਹ-ਕੋਹ ਕੇ ਮਾਰਨ ਲਈ ਦੰਗਾਈਆਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਲੋਹੇ ਦੀਆਂ ਰਾਡਾਂ/ਡੰਡੇ ਦੇਣ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਘਰ ਢੂੰਢਣ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੋਟਰ ਲਿਸਟਾਂ ਦੀਆਂ ਫੋਟੋਕਾਪੀਆਂ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਉਣ, ਦੰਗਾਈਆਂ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਨੇੜਲੇ ਕਸਬਿਆਂ ਤੋਂ ਢੋ ਕੇ ਦਿੱਲੀ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਲੋਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਡੀ.ਟੀ.ਸੀ. ਦੀਆਂ ਬੱਸਾਂ ਭੇਜਣ ਆਦਿਕ ਸਾਜਿਸ਼ਾਂ ਰਚਨ ਵਾਲੇ ਵੱਡੇ ਸਾਜਿਸ਼ਕਰਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਵੀ ਸਜ਼ਾ ਨਾ ਮਿਲ ਸਕੀ। ਬਲਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤੇ ਅਪਰਾਧੀਆਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਕੇਂਦਰ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਸਰਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਚ ਅਹੁਦੇ ਬਖਸ਼ ਕੇ ਨਿਵਾਜਿਆ ਗਿਆ।

ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਹਥਠੋਕਿਆਂ ਦਾ ਪੱਖ ਪੂਰਨਾ ਹੀ ਸੀ ਪਰ 84 ਕਤਲੇਆਮ ਦੇ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾਵਾਂ ਨਾ ਮਿਲ ਪਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਆਗੂਆਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਹੋਰ ਵਧੇਰੇ ਸ਼ਰਮਨਾਕ ਹੈ। 84 ਕਤਲੇਆਮ ਦੌਰਾਨ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਿੱਖ ਕਲਿਆਣ ਪੁਰੀ, ਤ੍ਰਿਲੋਕ ਪੁਰੀ, ਮੰਗੋਲ ਪੁਰੀ, ਸੁਲਤਾਨ ਪੁਰੀ ਆਦਿਕ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਹੀ ਗਰੀਬ ਅਤੇ ਕਥਿਤ ਤੌਰ ’ਤੇ ਨੀਵੀਆਂ ਜਾਤਾਂ (ਲੁਬਾਣਾ, ਸਿਗਲੀਕਰ ਆਦਿਕ) ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਸਿੱਖ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਸਮਾਜਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਮੁੱਖਧਾਰਾ ਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਵਿਤਕਰੇ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਇਹ ਸਿੱਖ ਆਰਥਕ ਤੌਰ ’ਤੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਕਮਜ਼ੋਰ ਸਨ। ਇਸਲਈ ਇਹ ਲੋਕ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾਵਾਂ ਦਿਵਾਉਣ ਲਈ ਲੰਬੀ ਅਤੇ ਖਰਚੀਲੀ ਕਾਨੂੰਨੀ ਲੜਾਈ ਲੜਨ ਤੋਂ ਅਸਮਰਥ ਸਨ।

ਕਤਲੇਆਮ ਦੇ ਪੀੜਤ ਮਜ਼ਲੂਮ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਸ ਮਜਬੂਰੀ ਦਾ ਲਾਭ, ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦੀਆਂ ਦੇ ਪਿੱਠੂ ਸਿੱਖ ਆਗੂਆਂ ਨੇ ਬੜੇ ਕਮਾਲ ਨਾਲ ਚੁੱਕਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਰਕਾਰੇ-ਦਰਬਾਰੇ ਬੈਠੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦੀਆਂ ਦੇ ਇਸ਼ਾਰਿਆਂ ’ਤੇ, ਕਤਲੇਆਮ ਪੀੜ੍ਹਤਾਂ ਨੂੰ ਗੁੰਮਰਾਹ ਕਰਨ ਲਈ, ਪੀੜਤਾਂ ਦੀ ਬਿਰਾਦਰੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਕੁਝ ਅਨਜਾਣ ਪਰ ਚਲਾਕ ਲੋਕਾਂ (ਸਰਕਾਰੀ ਏਜੰਟਾਂ) ਨੂੰ ਵੀ ‘ਕਤਲੇਆਮ ਪੀੜਤ’ ਬਣਾ ਕੇ, ਪੀੜਤਾਂ ਦੀ ਕਲੋਨੀ ਵਿੱਚ ਵਸਾ ਦਿੱਤਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਏਜੰਟਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੜ੍ਹੇ-ਲਿਖੇ ਹੋਣ ਦੀਆਂ ਡੀਂਗਾਂ ਮਾਰ ਕੇ ਅਤੇ ਵਿਧਵਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਹਾਇਤਾ ਦੇਣ ਦਾ ਝਾਂਸਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗੁੰਮਰਾਹ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦੀਆਂ ਹੱਥ ਵਿਕੇ ਹੋਏ ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੱਦਾਰ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਨਾਲ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਖਿਲਾਫ਼ ਦੇ ਰਹੀਆਂ ਵਿਧਵਾਵਾਂ ਨੂੰ ਲਾਲਚ ਦੇ ਕੇ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਰਕੁਟਾਈ ਕਰਕੇ ਵੀ (ਉਹ ਵੀ ਦਿੱਲੀ ਸਿੱਖ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਦਫ਼ਤਰ ਵਿੱਚ) ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਗਵਾਹੀਆਂ ਬਦਲਵਾਉਣ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਤੇ ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦੀਆਂ ਕੋਲੋਂ ਕਰੋੜਾਂ ਰੁਪਏ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਪੈਟਰੋਲ ਪੰਪਾਂ ਦੇ ਲਾਇਸੈਂਸ ਆਦਿਕ ਲਾਭ ਵੀ ਹਾਸਲ ਕਰ ਲਏ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਕਾਫੀ ਹਾਏ-ਤੌਬਾ ਮਚਾਉਣ ਉਪਰੰਤ, ਬੜੀ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਨਾਲ ਕਤਲੇਆਮ ਦੇ ਮੁੱਖ ਆਰੋਪੀਆਂ ਖਿਲਾਫ਼ ਅਰੰਭ ਹੋਏ ਕੁਝ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਮੁਕੱਦਮੇ ਵੀ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਸਾਰਥਕ ਨਤੀਜੇ ਦੇ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਏ। ਇਸ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਕਤਲੇਆਮ ਪੀੜ੍ਹਤਾਂ ਦੇ ਇਹ ਅਖੌਤੀ ਆਗੂ, ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ’ਤੇ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ‘ਮੁਆਵਜ਼ੇ’ ਦੀਆਂ ਰਕਮਾਂ ਵਿਧਵਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦਿਵਾਉਣ ਦੀ ‘ਸੇਵਾ’ ਬਦਲੇ ਮੋਟੇ ਕਮੀਸ਼ਨ ਵੀ ਵਸੂਲਦੇ ਰਹੇ ਹਨ।

ਪੀੜਤਾਂ ਦੀ ਕਲੋਨੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਰਕਾਰੀ ਏਜੰਟਾਂ ਦੇ ਇਲਾਵਾ, 84 ਕਤਲੇਆਮ ਦੇ ਪੀੜਤਾਂ ਨੂੰ ਇਨਸਾਫ਼ ਦਿਵਾਉਣ ਬਹਾਣੇ ਰੈਲੀਆਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਅਖੌਤੀ ਪੱਤਰਕਾਰਨੁਮਾ ਕੁਝ ਦਲਾਲਾਂ ਨੇ ਵੀ ਕਤਲੇਆਮ ਦੇ ਇਲਜ਼ਾਮਾਂ ਵਿੱਚ ਘਿਰੇ ਆਰੋਪੀਆਂ ਤੋਂ ਪੈਸਾ ਬਟੋਰਨ ਲਈ ਕੌਮ ਨਾਲ ਗੱਦਾਰੀਆਂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਕੋਈ ਸੰਕੋਚ ਨਾ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਟੁਕੜਬੋਚ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ’ਤੇ ਬੋਟ ਕਲੱਬ, ਜੰਤਰ-ਮੰਤਰ ਆਦਿਕ ਥਾਵਾਂ ’ਤੇ ਸਰਕਾਰ ਵਿਰੋਧੀ ਰੈਲੀਆਂ/ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕਰਕੇ ਸ਼ੋਹਰਤ ਖੱਟਦੇ ਰਹੇ ਅਤੇ ਕਤਲੇਆਮ ਆਰੋਪੀਆਂ ਨੂੰ ਕਾਨੂੰਨੀ ਸ਼ਿਕੰਜੇ ਵਿੱਚ ਫਸਾ ਦੇਣ ਦਾ ਡਰਾਵਾ ਦੇ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਕਰੋੜਾਂ ਰੁਪਏ ਉਗਰਾਹੁੰਦੇ ਰਹੇ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਟੁਕੜਬੋਚ ਅੱਜ ਵੀ 84 ਕਤਲੇਆਮ ਪੀੜਤਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਦੇ ਚੈਂਪੀਅਨ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹਨ ਅਤੇ ਕੌਮ ਦੇ ਕਾਤਲਾਂ ਤੋਂ ਉਗਰਾਹੀਆਂ ਰਕਮਾਂ ਸਹਾਰੇ ਆਪਣੇ ਵੱਡੇ-ਵੱਡੇ ਵਪਾਰ ਚਲਾ ਰਹੇ ਹਨ।

ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਕਰਦੀ ਜੱਥੇਬੰਦੀ ਯਾਨੀ ਦਿੱਲੀ ਸਿੱਖ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਅਹੁਦੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਕਤਲੇਆਮ ਪੀੜ੍ਹਤਾਂ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਜਿਸ਼ਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸੁਚੇਤ ਕਰਦੇ ਅਤੇ ਪੀੜਤਾਂ ਦੀ ਯੋਗ ਮਦਦ ਕਰਕੇ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾਵਾਂ ਦਿਵਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੇ। ਪਰ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਅਹੁਦੇਦਾਰਾਂ ਨੇ ਵੀ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨਾਲ ਗੱਦਾਰੀ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਕਸਰ ਨਹੀਂ ਛੱਡੀ। ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਇਕ ਧਿਰ, ਜੋ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਆਪਣੇ ਆਕਾਵਾਂ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ’ਤੇ ਚਲਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜ਼ਾਹਿਰੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਵਿਰੋਧੀ ਵੀ ਹੈ, ਦੇ ਆਗੂਆਂ ਨੇ ਵੀ ਕਤਲੇਆਮ ਪੀੜਤਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਮਦਦ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਮੁੱਖ ਆਰੋਪੀਆਂ ਨੂੰ ਬਲੈਕ-ਮੇਲ ਕਰਕੇ ਮੋਟੀਆਂ ਰਕਮਾਂ ਉਗਰਾਹਣ ਦੀ ਨੀਤੀ ਹੀ ਅਪਣਾਈ। ਇਸ ਧਿਰ ਦੇ ਕੁਝ ਆਗੂਆਂ ਨੇ ਤਾਂ ਸਰਕਾਰੀ ਜ਼ਮੀਨ ’ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਪੈਸੇ ਨਾਲ ਕਤਲੇਆਮ ਪੀੜਤਾਂ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਵਾਸਤੇ ਬਣਾਏ ਗਏ ਸਕੂਲ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੇ ਨਾਮ ਕਰਵਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵੀ ਕੀਤੀ। ਅਜਿਹੇ ਆਗੂ, ਮੀਡੀਆ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਅਤੇ ਕਤਲੇਆਮ ਦੇ ਕੁਝ ਆਰੋਪੀਆਂ ਖਿਲਾਫ਼ ਫੋਕੀ ਬਿਆਨਬਾਜ਼ੀ ਤਾਂ ਕਰਦੇ ਰਹੇ, ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾਵਾਂ ਦਿਵਾਉਣ ਲਈ ਅਮਲੀ ਤੌਰ ’ਤੇ ਕੋਈ ਕਦਮ ਨਾ ਚੁੱਕਿਆ। ਇਸ ਧਿਰ ਦੇ ਆਗੂ ਹੁਣ ਵੀ ਸਿਰਫ਼ ਚੋਣਾਂ ਸਮੇਂ ਹੀ 84 ਕਤਲੇਆਮ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਵੋਟਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਜਦ ਸਿੱਖ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਆਪਣੇ ਧਾਰਮਕ-ਸਮਾਜਕ ਫਰਜ਼ ਨਿਬਾਹੁਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਕੌਮ ਨਾਲ ਧਰੋਹ ਕਮਾ ਰਹੇ ਹੋਣ, ਤਾਂ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਫਰਜ਼ ਬਣਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਜਾਂ ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਆਗੂਆਂ ’ਤੇ ਦਬਾਅ ਪਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਰਾਹ ’ਤੇ ਚਲਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰੇ; ਜਾਂ ਫਿਰ ਸਾਰੀ ਕੌਮ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਆਗੂਆਂ ਦੀਆਂ ਗੱਦਾਰੀ ਬਾਰੇ ਸੁਚੇਤ ਕਰਕੇ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਸਾਵਧਾਨ ਰਹਿਣ ਲਈ ਕਹੇ। ਪਰ ਜਦ ਕੁਝ ਅਜਿਹੀ ਹੀ ਆਸ ਕਰਕੇ 84 ਕਤਲੇਆਮ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਵਿਧਵਾਵਾਂ ਜਦ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ ਗਈਆਂ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ‘ਫੱਫੇਕੁਟਣੀਆਂ’ ਆਖ ਕੇ ਆਪਣੇ ਦਫ਼ਤਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕਢਵਾ ਦਿੱਤਾ। ਅਜਿਹੇ ਘਟੀਆ ਵਤੀਰੇ ਕਾਰਨ ਵੀ ਸਿੱਖ ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਨੂੰ ਕਤਲੇਆਮ ਪੀੜਤਾਂ ਦਾ ਹੋਰ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕਰਨ ਲਈ ਭਰਪੂਰ ਹੱਲਾਸ਼ੇਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ।

ਅੰਤਿਮ-ਛੋਹ

- ਡਾ ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ 'ਬਰਸਾਲ ' ਕੈਲੇਫੋਰਨੀਆਂ
gsbarsal@gmail.com

ਅੰਤਿਮ-ਛੋਹ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਦੇਣ ਵੇਲੇ,
ਗੁਰੂ ਸਿੱਖ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਸ਼ਿੰਗਾਰਦੇ ਨੇ ।
ਕਈ ਆਖਦੇ ਗੁਰਾਂ ਨੇ ਸੀਸ ਲਾਹੇ,
ਕਈ ਬਕਰੇ ਝਟਕੇ ਵਿਚਾਰਦੇ ਨੇ ।
ਰਮਜ਼ ਜਿਨਾਂ ਮਨੋਰਥ ਦੀ ਨਹੀਂ ਜਾਣੀ,
ਪਰਦਾ ਕਾਸਤੋਂ ਗੁਰਾਂ ਨੇ ਰੱਖਿਆ ਸੀ ?
ਗੁਰੂ ਸ਼ਬਦ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਛੱਡ ਪਾਸੇ,
ਤੰਬੂ ਚੁੱਕ-ਚੁੱਕ ਝਾਤੀਆਂ ਮਾਰਦੇ ਨੇ ।।

ਕੀ ਗੁਰਦਵਾਰਿਆਂ ਵਿਚ ਬਾਬਾ ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ ਜੀ ਦਾ ਪੁਰਬ ਮਨਾਉਣਾ ਜਾਇਜ ਹੈ?

- ਸਰਵਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੈਕਰਾਮੈਂਟੋ

ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਕੱਤਕ ਦੀ ਮਸਿਆ ਤੋਂ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਮਾਘ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਚਾਨਣੇ ਪੱਖ ਦੀ ਤਰੋਸ਼ਦੀ ਨੂੰ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ ਜਯੰਤੀ ਨੂੰ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਕਈ ਹਿਸਿਆਂ ਵਿਚ ਭਾਦੋਂ ਦੀ ਮਸਿਆ ਨੂੰ ਵੀ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦਿਨ ਆਖਰੀ ਸਰਾਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂ ਧਾਰਮਿਕ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਵਿਚ ਪਿੱਤਰ ਵਿਸਰਜਨ ਦਾ ਦਿਨ ਵੀ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ ਦਿਹਾੜਾ ਮਨਾਉਣ ਦੀਆਂ ਤਰੀਖਾਂ ਭਾਵੇਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਨ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਅਤੇ ਚਿੱਤਰ ਸਮੁੱਚੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਇਕੋ ਜਿਹੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੇਸ ਅਤੇ ਦਾੜ੍ਹੀ ਚਿੱਟੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸਿਰ ਉਤੇ ਇਕ ਮੁਕਟ ਸੁਸ਼ੋਭਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚਾਰ ਹੱਥ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਧੋਤੀ ਬੰਨ੍ਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸੱਜਾ ਪੈਰ ਖੱਬੇ ਗੋਡੇ ਉਤੇ ਧਰਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗਲ ਵਿਚ ਫੁਲਾਂ ਦੇ ਹਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਉੱਚੇ ਆਸਣ ਉਤੇ ਬਿਰਾਜਮਾਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਚਿੱਟੇ ਪੱਥਰ ਦੀ ਇਸ ਮੂਰਤੀ ਉਤੇ ਛਤਰ ਅਤੇ ਹੇਠਲੇ ਪਾਸੇ ਪੈਰਾਂ ਕੋਲ ਹੰਸ ਪੰਛੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੱਜੇ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਜਟਾਂ ਧਾਰੀ ਅਤੇ ਮੁਕਟ ਧਾਰੀ ਉਹ ਦੇਵਤੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ ਜੀ ਨੇ ਸੂਰਜ ਦੇ ਛਿੱਲੜ ਤੋਂ ਹਥਿਆਰ ਘੜ੍ਹ ਕੇ ਦਿੱਤੇ ਸਨ। ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ ਜੀ ਦੀ ਪਿੱਠ ਪਿਛੇ ਗੋਲ ਗੱਦੀ ਅਤੇ ਸਿਰ ਦੇ ਪਿਛੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼਼ ਮੰਡਲ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮੂਰਤੀ ਭਾਵੇਂ ਨਾਸਿਕ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ ਮੰਦਰ ਵਿਚ ਸਥਾਪਤ ਹੋਵੇ ਭਾਵੇ ਪਟਿਆਲੇ ਦੇ ਮੰਦਰ `ਚ। ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦੇ ਫ਼ਰੇਮਾਂ ਵਿਚ ਜੜੇ ਚਿਤਰਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ ਜੀ ਦਾ ਇਹੋ ਹੀ ਰੂਪ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਭਾਈ ਕਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਨਾਭਾ ਨੇ ਮਹਾਨ ਕੋਸ਼ ਵਿਖੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ:

ਵਿਸ਼੍ਵਕਰਮਾ:- ਸੰਸਾਰ ਰਚਣ ਵਾਲਾ ਕਰਤਾਰ। ਰਿਗਵੇਦ ਦੇ ਦੋ ਮੰਤ੍ਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼੍ਵਕਰਮਾ ਦਾ ਵਰਣਨ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦੇ ਹਰ ਪਾਸੇ ਮੂੰਹ ਬਾਂਹਾਂ ਅਤੇ ਪੈਰ ਹਨ। ਸੰਸਾਰ ਰਚਣ ਵੇਲੇ ਇਹ ਆਪਣੀਆਂ ਬਾਂਹਾਂ ਤੋਂ ਕੰਮ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਅਰ ਇਸ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਗਿਆਨ ਹੈ। 2 ਬ੍ਰਹਮਾ। 3 ਇੱਕ ਦੇਵਤਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਮਹਾਂਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਰਾਣਾਂ ਵਿਚ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦਾ ਚੀਫ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਦੱਸਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਕੇਵਲ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੇ ਮਕਾਨ ਹੀ ਨਹੀ ਰਚਦਾ ਕਿੰਤੂ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੇ ਸ਼ਸਤ੍ਰਾਂ ਅਸਤ੍ਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇਹੀ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਸਥਾਪਤ ਉਪਵੇਦ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦਸ੍ਤਕਾਰੀ ਦੇ ਹੁਨਰ ਦੱਸੇ ਹਨ, ਉਹ ਇਸੇ ਦਾ ਰਚਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਮਹਾਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਇਸ ਬਾਬਤ ਇਉਂ ਲਿਖਿਆ ਹੈ-"ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੇ ਗਹਿਣੇ ਘੜਨ ਵਾਲਾ, ਵਧੀਆ ਕਾਰੀਗਰ, ਜਿਸ ਨੇ ਕਿ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੇ ਰਥ ਬਣਾਏ ਹਨ, ਜਿਸ ਦੇ ਹੁਨਰ ਤੇ ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਖੜੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਸ ਦੀ ਸਦੀਵੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ"

ਰਾਮਾਇਣ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਵਿਸ਼੍ਵਕਰਮਾ ਅੱਠਵੇਂ ਵਾਸੁ ਪ੍ਰਭਾਸ ਦਾ ਪੁਤ੍ਰ ਲਾਵਨਮਤੀ ( ਯੋਗ-ਸਿੱਧਾ) ਦੇ ਪੇਟੋਂ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਦੀ ਪੁਤ੍ਰੀ ਸੰਜਨਾ ਦਾ ਵਿਆਹ ਸੂਰਯ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਪਰ ਜਦ ਸੰਜਨਾ ਸੂਰਯ ਦਾ ਤੇਜ ਸਹਾਰ ਨ ਸਕੀ, ਤਾਂ ਵਿਸ਼੍ਵਕਰਮਾ ਨੇ ਸੂਰਯ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਖ਼ਰਾਦ ਤੇ ਚਾੜ੍ਹ ਕੇ ਉਸ ਦਾ ਅੱਠਵਾਂ ਭਾਗ ਛਿੱਲ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਸੂਰਯ ਦੀ ਤਪਤ ਕਮ ਹੋ ਗਈ। ਸੂਰਯ ਦੇ ਛਿੱਲੜ ਤੋਂ ਵਿਸ਼੍ਵਕਰਮਾ ਨੇ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਦਾ ਚਕ੍ਰ, ਸ਼ਿਵ ਦਾ ਤ੍ਰਿਸ਼ੂਲ, ਕਾਰਤਿਕੇਯ ਦੀ ਬਰਛੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਈ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੇ ਸ਼ਸਤ੍ਰ ਬਣਾਏ। ਜਗੰਨਾਥ ਦਾ ਬੁਤ ਭੀ ਇਸੇ ਕਾਰੀਗਰ ਦੀ ਦਸ੍ਤਕਾਰੀ ਦਾ ਕਮਾਲ ਹੈ। ਵਿਸ਼੍ਵਕਰਮਾ ਦੀ ਪੂਜਾ ਦਾ ਦਿਨ ਹਿੰਦੂ ਮਤ ਦੇ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਦੋਂ ਦੀ ਸੰਕ੍ਰਾਂਤਿ ਹੈ। (ਮਹਾਨ ਕੋਸ਼ ਪੰਨਾ 1095)

‘ਹਿੰਦੂ ਮਿਥਿਹਾਸ ਕੋਸ਼’ ਵਿਚ ਮਹਾਨ ਕੋਸ਼ ਵਾਲੀ ਉਪ੍ਰੋਕਤ ਵਾਰਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਇਹ ਵੀ ਦਰਜ ਹੈ:

ਇਹ ਸਾਰਿਆਂ ਦਾ ਪਿਤਾ, ਜਨਮ ਦੇਣ ਵਾਲਾ, ਨਾਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲਾ, ਦੇਵਤਿਆਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮਰਨ ਹਾਰਾਂ ਦੀ ਸਮਝ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੈ। ਰਿਗਵੇਦ ਦੀ ਇਕ ਰਿਚਾ ਅਨੁਸਾਰ, "ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ ਨੇ, ਜਿਹੜਾ ਭਵਨ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ, ਸਰਵ ਮੇਧ (ਆਮ ਕੁਰਬਾਨੀ) ਨਾਂ ਦੇ ਯੱਗ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਪੇਸ਼਼ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਅਖੀਰ ਆਪਣੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦੇ ਕੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰ ਲਿਆ। ਇਸ ਨੇ ਹੀ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੇ ਅਕਾਸ਼ੀ ਰਥ ਬਣਾਏ ਸਨ। ਰਾਮਾਇਣ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਨੇ ਹੀ ਰਾਕਸ਼ਾਂ ਲਈ ਲੰਕਾ ਸ਼ਹਿਰ ਬਣਾਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਨਲ ਬਾਨਰ ਦੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਮਹਾਂਦੀਪ ਤੋਂ ਲੰਕਾ ਤਕ ਰਾਮ ਦਾ ਪੁਲ ਬਣਾਇਆ ਸੀ, ਉਤਪਤੀ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਸ ਦੀ ਸਿਰਜਨਾ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਮੁਖ ਰੱਖਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਇਸ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰੀ ਪ੍ਰਜਾਪਤੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਸੱਦਿਆਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਾਰੂ, ‘ਕਾਮਾ’; ਤਕੑਸ਼ਕ, ‘ਤਰਖਾਣ’, ਦੇਵਰਧਿਕ, ‘ਦੇਵਤਿਆਂ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲਾ’; ਸੁਧਨੑਵਨੑ, `ਚੰਗਾ ਧਧਨੁਸ਼ ਰਖਣ ਵਾਲਾ’ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਦਾ ਹੈ। (ਪੰਨਾ 520)

‘ਜਨਮ ਸਾਖੀ ਬਾਬਾ ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ ਜੀ’ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ ਜੀ ਦੇ ਨੇ 5 ਨਾਮ ਦਰਜ ਹਨ; ਬੇਦੂਰਜ, ਵਿਸ਼ਵ, ਵਿਸ਼ਨੂੰ, ਪਰਜਾਪਤੀ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ ਜੀ। (ਪੰਨਾ 8)

ਰਿਗ ਵੇਦ ਆਸ਼ਟਕ ਛੇ ਅਧਿਆਇ ਸੱਤ ਵਿੱਚ ਇਉਂ ਲਿਖਿਆ ਹੈ, “ ਇਸ ਸਾਰੇ ਹੀ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਵਿੱਚ ਜੋ ਜੀਵ-ਜੰਤੂ ਵੀ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਇਹ ਸਭ ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ ਜੀ ਦੀ ਕ੍ਰਿਪਾ ਹੈ”। ਅਥਰਵਣ ਵੇਦ ਕਾਂਡ ਛੇ ਅਨੁਵਾਦ 112 ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ, “ ਹੇ ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ ਜੀ ਤੂੰ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੈ”। (ਜਨਮ ਸਾਖੀ ਬਾਬਾ ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ ਜੀ, ਪੰਨਾ29)

ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ; ਵਿਸ਼ਵ ਦਾ ਹਰੇਕ ਕਰਮ ਕਰਨ ਵਾਲਾ'। ਇਸੇ ਪਰਿਪੇਖ ਵਿਚ ਮਹਾਭਾਰਤ ਵਿਖੇ ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ ਨੂੰ ਇਕ ਵਧੀਆ ਕਾਰੀਗਰ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੇ ਗਹਿਣੇ ਘੜ੍ਹਨ ਅਤੇ ਰੱਥ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਮੁਹਾਰਤ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਕਲਾ ਦਾ ਹੀ ਕਮਾਲ ਹੈ ਕਿ ਧਰਤੀ ਟਿਕੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ ਜੀ ਪੂਜਨੀਕ ਹਨ। ਕੁਝ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ ਦਾ ਹੀ ਦੂਜਾ ਨਾਂ ਤਵਸ਼ਟਾ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਜਾਪਤੀ ਨਾਂ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਭਗਵਾਨ ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਵਾਂ ਦੀ ਭਿੰਨਤਾ ਕਾਰਨ ਹੀ ਸ਼ਾਇਦ ਭਾਰਤ ਦੇ ਅੱਡ ਅੱਡ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਦਿਹਾੜਾ ਮਨਾਉਣ ਦੀਆ ਮਿਤੀਆਂ ਵਿਚ ਵੀ ਅੰਤਰ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।

ਹਿੰਦੂ ਮਿਥਿਹਾਸ ਮੁਤਾਬਕ ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ ਜੀ ਦੀ ਪਤਨੀ ਦਾ ਨਾਂ ਵਿਰੋਚਨਾ ਦੇਵੀ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਭਗਤ ਪ੍ਰਹਿਲਾਦ ਦੀ ਪੁੱਤਰੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਇਕ ਹੋਰ ਨਾਉਂ ਰਚਨਾ ਦੇਵੀ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੰਜ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਤੀ ਤੇ ਪਤਨੀ ਦੀ ਕਾਰਜ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਇਕੋ ਜਿਹੀ ਰੁਚੀ ਕਾਰਨ ਇਹ ਨਾ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਭਲੇ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੰਜ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ। ਮਨੁ ਦੀ ਸੰਤਾਨ ਲੁਹਾਰ, ਯਮ ਦੀ ਔਲਾਦ ਤਰਖਾਣ, ਤਵਸ਼ਟਾ ਦੀ ਸੰਤਾਨ ਠਠਿਆਰ, ਸ਼ਿਲਪੀ ਦੀ ਸੰਤਾਨ ਸਲਾਂਟ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਮ ਬੋਲਚਾਲ ਵਿਚ ਰਾਜ ਮਿਸਤਰੀ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੈਵਝ ਦੀ ਔਲਾਦ ਨੂੰ ਸੁਨਿਆਰ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਕ ਹੋਰ ਮਿੱਥ ਅਨੁਸਾਰ ਭਗਵਾਨ ਰਾਮ ਚੰਦਰ ਜੀ ਦੇ ਜਰਨੈਲ ਨਲ ਅਤੇ ਨੀਲ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਮੁੰਦਰ ਉਪਰ ਪੱਥਰਾਂ ਦਾ ਪੁਲ ਬਣਾਇਆ ਸੀ, ਵੀ ਇਸੇ ਦੇਵਤੇ ਦੀ ਔਲਾਦ ਸਨ।

ਹਿੰਦੂ ਮਿਥਿਹਾਸ ਕੋਸ਼ ਵਿਚ ਦਰਜ ਹੈ ਕੇ ਮਨੁ ਵੈਵਸਵਤ, ਯਮ ਅਤੇ ਯਮੀ (ਯਮੁਨਾ ਨਦੀ) ਸੂਰਜ ਦੀ ਔਲਾਦ ਅਥਵਾ ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ ਦੇ ਦੋਹਤੇ ਅਤੇ ਦੋਹਤੀ ਹਨ। ਜਿਹੜਾ ਪ੍ਰਾਣੀ ਜਮਨਾ ਵਿਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਜਮਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਡਰ ਨਹੀ ਰਹਿੰਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਜਮਨਾ ਯਮਰਾਜ ਦੀ ਭੈਣ ਹੈ। ਭਾਗਵਤ ਪੁਰਾਣ ਦੀ ਸਾਖੀ ਅਨੁਸਾਰ, ਅਰਜਨ ਦੀ ਵਿਚੋਲਗੀ ਨਾਲ ਜਮਨਾ ਨੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨਾਲ ਸ਼ਾਦੀ ਕਰ ਲਈ ਸੀ ਅਤੇ 10 ਕਾਕੇ ਅਤੇ ਇਕ ਕਾਕੀ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।

ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ ਜਯੰਤੀ ਦਿਹਾੜੇ ਸਾਰੇ ਕਾਰੀਗਰ ਆਪਣਾ ਕੰਮਕਾਜ ਬੰਦ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਦਿਨ ਦੀ ਛੁੱਟੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮਾਲਕਾਂ ਵਲੋ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਨੂੰ ਮਿਠਾਈ, ਕੱਪੜੇ ਅਤੇ ਭਾਂਡੇ ਆਦਿ ਵੀ ਵੰਡੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸਫਾਈ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼਼ ਉੱਦਮ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸੰਦ-ਰਾਜ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ ਮੰਦਰਾਂ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ ਜੀ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਦੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਉਪ੍ਰੰਤ ਹਵਨ ਯੱਗ ਵੀ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸੋਭਾ ਯਾਤਰਾ ਵੀ ਕੱਢੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਰਕਾਰਾਂ ਵੀ ਇਸ ਦਿਹਾੜੇ ਤੇ ਰਾਜ ਪੱਧਰੀ ਸਮਾਗਮ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਸਿਆਸਤਦਾਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਵੀ ਵੋਟਾਂ ਨੂੰ ਮੁਖ ਰੱਖ ਕੇ ਗ੍ਰਾਂਟ ਦੇਣ ਦੇ ਐਲਾਨ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ ਦਿਨ ਮਨਾਉਣਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਮੁਬਾਰਕ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। ਅੱਜ ਇਹ ਦੇਖ ਕੇ ਹੈਰਾਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿਚ ਇਸ ਦੇਵਤੇ ਦੇ ਪੁਰਬ ਮਨਾਏ ਜਾਣੇ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਸੁਖਮਨੀ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਪਾਠ, ਆਸਾ ਕੀ ਵਾਰ ਦਾ ਕੀਰਤਨ, ਅਖੰਡ ਪਾਠ, ਹਫ਼ਤਾ-ਹਫ਼ਤਾਂ ਪ੍ਰਭਾਤ ਫੇਰੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਛੱਤਰ-ਛਾਇਆ ਹੇਠ ਨਗਰ ਕੀਰਤਨ ਦੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਵੀ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਵਿਚ ਛਪੀਆਂ ਹਨ। ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਗੁਰੂ ਮੰਨਣ ਵਾਲਿਆਂ ਵਲੋ ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ ਜੀ ਦੇ ਜਨਮ ਦਿਨ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿਚ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਕੀ ਸੰਬੰਧ? ਸਿੱਖ ਰਹਿਤ ਮਰਯਾਦਾ ਵਿਚ ਦਰਜ ਹੈ, ‘ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਵਿਚ ਕੋਈ ਮੂਰਤੀ-ਪੂਜਾ ਜਾਂ ਹੋਰ ਗੁਰਮਤਿ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਕੋਈ ਰੀਤੀ ਜਾਂ ਸੰਸਕਾਰ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਨਾ ਹੀ ਕੋਈ ਅਨਮਤ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਵੇ’।

ਕੀ ਅਸੀਂ ਸੱਚ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿਚ ਅਜੇਹੇ ਮਨੋਕਲਪਿਤ ਦੇਵਤੇ ਦਾ ਪੁਰਬ ਮਨਾ ਕੇ ਕੋਈ ਭੁੱਲ ਤਾਂ ਨਹੀ ਕਰ ਰਹੇ? ਕੀ ਇਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਭੁੱਲਾਂ ਕਾਰਨ ਹੀ ਅੱਜ ਸਾਡੇ ਪੱਲੇ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਤਾ ਨਹੀ ਪੈ ਰਹੀ? ਕੀ ਅਸੀਂ ਬਿੱਪ੍ਰ ਵਲੋ ਫੈਲਾਏ ਮੱਕੜ ਜਾਲ ਵਿਚ ਤਾਂ ਨਹੀ ਫਸ ਰਹੇ? ਕੀ ਕਿਸੇ ਨੇ ਇਹ ਸੋਚਿਆ ਹੈ ਕਿ ਵਿਸ਼੍ਵਕਰਮਾ ਜੀ ਵੱਲੋਂ ਜਿਸ ਖ਼ਰਾਦ ਤੇ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਸੈਕੜੇ ਗੁਣਾਂ ਵੱਡੇ ਅੱਗ ਦੇ ਗੋਲੇ (ਸੂਰਜ) ਨੂੰ ਖ਼ਰਾਦਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਉਸ ਖ਼ਰਾਦ ਨੂੰ ਕਿਸ ਧਰਤੀ ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ? ਸੂਰਜ ਦੇ ਅੱਠਵੇਂ ਹਿੱਸੇ ਦਾ ਬੂਰਾ ਕਿੰਨਾ ਹੋਵੇਗਾ?

ਇਕ ਪਾਸੇ ਤਾਂ ਸੰਸਾਰ ਰਚਣ ਵਾਲਾ ਸਾਰਿਆਂ ਦਾ ਪਿਤਾ, ਜਨਮ ਦੇਣ ਵਾਲਾ, ਨਾਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲਾਂ ਵਿਸ਼ਵਕਰਮਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਹਰ ਪਾਸੇ ਮੂੰਹ ਬਾਂਹਾਂ ਅਤੇ ਪੈਰ ਹਨ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਸਦੀਵੀ ਸੱਚ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਾ ਫੁਰਮਾਣ ਹੈ

ਸਲੋਕੁ ॥ ਕਰਣ ਕਾਰਣ ਪ੍ਰਭੁ ਏਕੁ ਹੈ ਦੂਸਰ ਨਾਹੀ ਕੋਇ ॥

ਨਾਨਕ ਤਿਸੁ ਬਲਿਹਾਰਣੈ ਜਲਿ ਥਲਿ ਮਹੀਅਲਿ ਸੋਇ ॥੧॥ (ਪੰਨਾ 276)

ਰੂਪੁ ਨ ਰੇਖ ਨ ਰੰਗੁ ਕਿਛੁ ਤ੍ਰਿਹੁ ਗੁਣ ਤੇ ਪ੍ਰਭੁ ਭਿੰਨ॥ (ਪੰਨਾ 283)

ਇਹ ਸਾਰਾ ਅਡੰਬਰ ਸਿਆਸੀ ਲੀਡਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਵੋਟਾਂ ਖ਼ਾਤਰ, ਪ੍ਰਚਾਰਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਨੋਟਾਂ ਖ਼ਾਤਰ, ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਵੱਲੋਂ ਗੋਲਕ ਦਾ ਢਿੱਡ ਭਰਨ ਲਈ ਅਤੇ ਸੰਗਤ ਵੱਲੋਂ ਅੰਨੀ ਸ਼ਰਧਾ ਵੱਸ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਲਾਖ ਅਡੰਬਰ ਬਹੁਤੁ ਬਿਸਥਾਰਾ ॥ ਨਾਮ ਬਿਨਾ ਝੂਠੇ ਪਾਸਾਰਾ ॥੭॥(240)

ਅੰਤ ਵਿਚ, ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਅੱਗੇ ਅਰਦਾਸ ਬੇਨਤੀ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇ ਮਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਪੁੱਠਾ ਗੇੜਾ ਦੇਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ, ਅੰਨੀ ਸ਼ਰਧਾ ਵੱਸ, ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਅੱਗੇ ਮਾਇਆ ਤੇ ਦੁਨਿਆਵੀ ਵਸਤਾਂ ਭੇਟ ਕਰਕੇ ਸਿਰਫ ਰਸਮੀ ਤੌਰ ਤੇ ਮੱਥਾ ਟੇਕਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਇਸ ਵਿਚ ਲਿਖੇ ਸਦੀਵੀ ਸੱਚ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਅਤੇ ਸਮਝਣ ਦੀ ਬਿਬੇਕ ਬੁੱਧੀ ਦੀ ਬਖ਼ਸ਼ਿਸ਼਼ ਕਰੋ ਜੀ।

ਪਿਆਰੇ ਇਨ ਬਿਧਿ ਮਿਲਣੁ ਨ ਜਾਈ ਮੈ ਕੀਏ ਕਰਮ ਅਨੇਕਾ ॥

ਹਾਰਿ ਪਰਿਓ ਸੁਆਮੀ ਕੈ ਦੁਆਰੈ ਦੀਜੈ ਬੁਧਿ ਬਿਬੇਕਾ ॥ ਰਹਾਉ ॥ (ਪੰਨਾ 641)

ਅੱਜ ਆਖਾਂ ਮੱਖਣ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ

- ਡਾ ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਬਰਸਾਲ

ਅੱਜ ਆਖਾਂ ਮੱਖਣ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ
ਮੁੜ ਕੋਠੇ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਬੋਲ।
ਫਿਰ ਆਪਣੀ ਬੂੱਧ ਵਿਵੇਕ ਨਾਲ
ਸੱਚ ਲੁਕਿਆ ਆਕੇ ਟੋਲ।
ਜਦੋਂ ਸ਼ਹਿਰ ਬਕਾਲੇ ਸੱਚ ਨੂੰ
ਲਿਆ ਝੂਠ ਸੀ ਘੇਰਾ ਪਾ।
ਸਭ ਛੱਡ ਸੀ ਗੱਦੀਆਂ ਦੌੜਗੇ
ਤੇਰੀ ਪਾਰਖੂ ਬੁੱਧੀ ਤੋਂ ਘਬਰਾ।
ਅੱਜ ਮੁੜ ਕੇ ਦੁਬਾਰਾ ਕਰ ਰਹੇ
ਬਣ ਡੇਰੇਦਾਰ ਕਲੋਲ।
ਅੱਜ ਆਖਾਂ ਮੱਖਣ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ
ਮੁੜ ਕੋਠੇ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਬੋਲ।
ਫਿਰ ਆਪਣੀ ਬੂੱਧ ਵਿਵੇਕ ਨਾਲ
ਸੱਚ ਲੁਕਿਆ ਆਕੇ ਟੋਲ।
ਬਾਬੇ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਹੋਕਾ ਸੱਚ ਦਾ
ਇਹਨਾਂ ਝੂਠਿਆਂ ਲਿਆ ਛੁਪਾ।
ਗੱਲਾਂ ਨਾਲ ਵਾਰਿਸ ਸਦਵਾਂਵਦੇ
ਨਹੀਂ ਵਿਰਸੇ ਦੀ ਕੋਈ ਪਰਵਾਹ।
ਉੱਡ ਜਾਵੇ ਅੰਧਵਿਸ਼ਵਾਸ ਵੇ
ਸੁਣ ਗਿਆਨ ਤਰਕ ਦਾ ਢੋਲ।
ਅੱਜ ਆਖਾਂ ਮੱਖਣ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ
ਮੁੜ ਕੋਠੇ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਬੋਲ।
ਫਿਰ ਆਪਣੀ ਬੂੱਧ ਵਿਵੇਕ ਨਾਲ
ਸੱਚ ਲੁਕਿਆ ਆਕੇ ਟੋਲ।
ਵੀਹਾਂ -ਬਾਈਆਂ ਨੂੰ ਜਦ ਸੀ ਖਦੇੜਿਆ
ਹੁਣ ਪੁਜਗੇ ਹਜਾਰੀਂ ਆ।
ਗੁਰਮਤਿ ਦੇ ਵਰੁੱਧ ਕਰਮਕਾਂਡੀਆਂ
ਲਈਆਂ ਸੰਪਰਦਾਂਵਾਂ ਵਧਾਅ।
ਅੱਜ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਂ ਦੀ ਸਿਖਿਆ
ਦਿੱਤੀ ਸਾਧਾਂ ਸੰਤਾਂ ਰੋਲ।
ਅੱਜ ਆਖਾਂ ਮੱਖਣ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ
ਮੁੜ ਕੋਠੇ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਬੋਲ।
ਫਿਰ ਆਪਣੀ ਬੂੱਧ ਵਿਵੇਕ ਨਾਲ
ਸੱਚ ਲੁਕਿਆ ਆਕੇ ਟੋਲ।
ਤੂੰ ਗਿਆ ਸੀ ਦੇਣ ਦਸਵੰਧ ਨੂੰ
ਇਹਨਾਂ ਸੁਖਣਾਂ ਲਈ ਬਣਾ।
ਘੜ ਘੜ ਕਰਾਮਾਤੀ ਸਾਖੀਆਂ
ਦਿੱਤਾ ਸੱਚ ਦਾ ਸੰਦੇਸ਼ ਝੁਠਲਾਅ।
ਲਾ ਕਸੌਟੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਦੀ
ਸਿੱਖਾ ਕਰ ਵੇ ਅੱਜ ਪੜਚੋਲ।
ਅੱਜ ਆਖਾਂ ਮੱਖਣ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ
ਮੁੜ ਕੋਠੇ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਬੋਲ।
ਫਿਰ ਆਪਣੀ ਬੂੱਧ ਵਿਵੇਕ ਨਾਲ
ਸੱਚ ਲੁਕਿਆ ਆਕੇ ਟੋਲ।
ਜਿਹਨਾਂ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਜਾਣਿਆਂ
ਦਾਹਵੇ ਰੱਬ ਦੇ ਕਰਨ ਹਜਾਰ।
ੳਹੋ ਬ੍ਰਹਿਮਗਿਆਨੀ ਅਖਵਾਂਵਦੇ
ਸੰਤ- ਬਾਬੇ- ਜਥੇਦਾਰ।
ਅੱਜ ਸਿੱਖ ਵਿਚਾਰਾ ਹੋ ਰਿਹਾ
ਮੰਝਧਾਰ `ਚ ਡਾਵਾਂਡੋਲ।
ਅੱਜ ਆਖਾਂ ਮੱਖਣ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ
ਮੁੜ ਕੋਠੇ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਬੋਲ।
ਫਿਰ ਆਪਣੀ ਬੂੱਧ ਵਿਵੇਕ ਨਾਲ
ਸੱਚ ਲੁਕਿਆ ਆਕੇ ਟੋਲ।
ਅੱਜ ਝੂਠ ਹੰਕਾਰੀ ਹੋ ਗਿਆ
ਇਹਦੀ ਅਕਲ ਗਈ ਏ ਘੁੰਮ।
ਸੱਚ ਜਹਿਰ ਪਿਆਲੇ ਪੀਂਵਦਾ
ਕਿਤੇ ਫਾਂਸੀ ਲੈਂਦਾ ਚੁੰਮ।
ਦਸ ਕਿੰਝ ਕਹੇ ਗਲੀਲੀਓ
ਨਾਂ ਘੁੰਮਦੀ ਧਰਤ ਨਾਂ ਗੋਲ।
ਅੱਜ ਆਖਾਂ ਮੱਖਣ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ
ਮੁੜ ਕੋਠੇ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਬੋਲ।
ਫਿਰ ਆਪਣੀ ਬੂੱਧ ਵਿਵੇਕ ਨਾਲ
ਸੱਚ ਲੁਕਿਆ ਆਕੇ ਟੋਲ।
ਗੁਰਸਿੱਖਆ ਨਹੀਂ ਅਪਣਾਂਵਦੇ
ਬਸ ਪੜ੍ਹ-ਪੜ੍ਹ ਪਾਉਂਦੇ ਭੋਗ।
ਧਰਮੀ ਅਖਵਾਉਣ ਦਾ ਇੰਝ ਹੀ
ਹੁਣ ਭਰਮ ਪਾਲਦੇ ਲੋਗ।
ਸੱਚੋਂ ਉਪਰ ਸੱਚ ਆਚਾਰ ਹੈ
ਸਿੱਖਾ ਦੱਸ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਖੋਲ।
ਅੱਜ ਆਖਾਂ ਮੱਖਣ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ
ਮੁੜ ਕੋਠੇ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਬੋਲ।
ਫਿਰ ਆਪਣੀ ਬੂੱਧ ਵਿਵੇਕ ਨਾਲ
ਸੱਚ ਲੁਕਿਆ ਆਕੇ ਟੋਲ।
ਪਖੰਡ ਕੱਢਣ ਲਈ ਜੱਗ `ਚੋਂ
ਜਿਹੜੇ ਸੱਚ ਦੀ ਲਾਉਂਦੇ ਹੇਕ।
ਬਣ ਮਜ਼ਹਬ ਦੇ ਠੇਕੇਦਾਰ ਇਹ
ਝੱਟ ਦੇਂਦੇ ਉਸਨੂੰ ਛੇਕ।
ਰਹਿੰਦਾ ਜੱਗ ਦੇ ਅੰਦਰ ਚੱਲਦਾ
ਸਦਾ ਸੱਚ ਝੂਠ ਦਾ ਘੋਲ।
ਅੱਜ ਆਖਾਂ ਮੱਖਣ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ
ਮੁੜ ਕੋਠੇ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਬੋਲ।
ਫਿਰ ਆਪਣੀ ਬੂੱਧ ਵਿਵੇਕ ਨਾਲ
ਸੱਚ ਲੁਕਿਆ ਆਕੇ ਟੋਲ।।

ਸਾਧ ਬਨਾਮ ਵਿਦਵਾਨ

ਡਾ ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਬਰਸਾਲ(ਕੈਲੇਫੋਰਨੀਆਂ)
gsbarsal@gmail.com

ਦੋਨੋ ਚਾਹੁਣ ਮਰਿਆਦਾ ਦੇ ਵਿੱਚ ਸੋਧਾਂ,
ਇੱਕ ਸਾਧ ਤੇ ਦੂਜੇ ਵਿਦਵਾਨ ਲੋਕੋ ।
ਇੱਕ ਫਿਰਨ ਵਧਾਉਣ ਨੂੰ ਸਾਧ-ਲੀਲਾ,
ਕਰਮ-ਕਾਂਢ ਨੇ ਜਿਨਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਲੋਕੋ ।
ਚਾਹੁੰਦੇ ਅੰਧ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਾ ਬੋਲਬਾਲਾ,
ਦੇਕੇ ਉਹਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਾ ਨਾਮ ਲੋਕੋ ।
ਗੁਰੂ-ਗਿਆਨ ਦਾ ਅੰਸ਼ਕ ਜੋ ਤੱਤ ਬਚਿਆ,
ਕੰਮ ਉਹਦਾ ਵੀ ਭਾਲਣ ਤਮਾਮ ਲੋਕੋ ।।

ਦੂਜੇ ਆਖਦੇ ਸਿੱਖ ਦੀ ਰਹਿਤ ਅੰਦਰ,
ਰਹਿਣ ਦੇਣਾ ਨਹੀਂ ਬਿਪਰ-ਨਿਸ਼ਾਨ ਲੋਕੋ ।
ਕੇਵਲ ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਦੇ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦਾ,
ਜੀਵਨ ਜਾਂਚ ਦਾ ਸਾਂਝਾ ਪੈਗਾਮ ਲੋਕੋ ।
ਸੱਚ-ਧਰਮ-ਵਿਵੇਕ ਦੀ ਨੀਂਹ ਉੱਤੇ ,
ਟਿਕਦਾ ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਸੋਹਣਾ ਮਕਾਨ ਲੋਕੋ ।
ਜਦੋਂ ਜਗਤ ਵਿੱਚ ਸੱਚ ਦੀ ਗੱਲ ਚੱਲੀ,
ਗੁਰੂ ਗਰੰਥ ਹੀ ਬਣਨਾਂ ਸਵਿੰਧਾਨ ਲੋਕੋ ।।

ਇਤਿਹਾਸ ਕਿਵੇਂ ਵਿਗੜਦਾ ਹੈ?

- ਸਰਵਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੈਕਰਾਮੈਂਟੋ

ਸਾਡੇ ਪ੍ਰਚਾਰਕਾਂ/ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਅਕਸਰ ਹੀ ਇਹ ਕਿਹਾ/ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਇਤਿਹਾਸ ਬਣਾਇਆ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਹੈ ਪਰ ਸਾਂਭਿਆ ਨਹੀ, ਸਾਡਾ ਇਤਿਹਾਸ ਬੇਗਾਨਿਆਂ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ, ਸਾਡੇ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਵਿਗਾੜ ਕੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ, ਬੇਗਾਨਿਆਂ ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਸਾਡੇ ਇਤਿਹਾਸ `ਚ ਬਹੁਤ ਹੀ ਖੋਟ ਪਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਹੱਦ ਤਾਂਈ ਇਹ ਗੱਲ ਹੈ ਵੀ ਸੱਚ। ਸਿੱਖਾਂ ਉਤੇ ਅਜੇਹੀਆਂ ਹਨੇਰੀਆਂ ਝੁਲੀਆਂ ਕਿ ਜ਼ਾਲਮ ਹਕੂਮਤਾਂ ਵੱਲੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਸਿਰਾ ਦੇ ਮੁੱਲ ਰੱਖੇ ਗਏ, ਇਕ–ਇਕ ਦਿਨ `ਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਖੁਰਾ ਖੋਜ ਮਿਟਾਉਣ ਲਈ ਅਨੇਕਾਂ ਹੀ ਯਤਨ ਅਰੰਭੇ ਗਏ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਹੋਂਦ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਘਰ-ਬਾਰ ਛੱਡ ਕੇ ਜੰਗਲਾਂ `ਚ ਵਸੇਬਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਅਜੇਹੇ ਬਿਖੜੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਸਮੇਂ ਜਦੋਂ ਆਪਣੀ ਹੋਂਦ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਲਈ ਹੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਨਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਲਿਖਣਾ-ਪੜ੍ਹਨਾ ਕਿਸ ਨੂੰ ਸੁਝਦਾ ਹੈ। ਅਜੇਹੇ ਸਮੇਂ ਹੀ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਸਾਡੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਲਿਖਣ/ਵਿਗੜਨ ਦੇ ਯਤਨ ਅਰੰਭੇ ਗਏ। ‘ਗੁਰ ਬਿਲਾਸ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ੬’ ਅਤੇ ‘ਬਚਿਤ੍ਰ ਨਾਟਕ’ ਵਰਗੀਆਂ ਗੁਰਮਤਿ ਵਿਰੋਧੀ ਲਿਖਤਾਂ ਇਸ ਦੀਆਂ ਵਧੀਆ ਮਿਸਾਲ ਹਨ। ਅਜੇਹੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਨੇ ਸਾਡੇ ਨਿਰਮਲ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਗੰਧਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

ਬਹੁਤ ਹੀ ਦੁਖ ਨਾਲ ਲਿਖਣਾ ਪੈ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਵਿਗਾੜਨ ਦਾ ਸਿਲਸਿਲਾ ਅੱਜ ਵੀ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਹੁਣ ਇਹ ਬੇਗਾਨਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਆਪਣਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਹੀ ਵਿਗਾੜਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਇਸ ਦਾ ਉਲਾਂਭਾ ਕਿਸ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ? ਹੁਣ ਅਜੇਹਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਤਾਂ ਉਹ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਖ਼ੁਦ ਵੋਟਾਂ ਨਾਲ ਚੁਣਦੇ ਹਾਂ। ਇਸ ਦੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਉਘੜਵੀਂ ਮਿਸਾਲ ਹੈ ‘ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਮੇਟੀ’ ਵੱਲੋਂ 1998 `ਚ ਪੰਥਕ ਸਰਮਾਏ ਨਾਲ ਛਾਪੀ ਗਈ ‘ਗੁਰ ਬਿਲਾਸ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ੬’ ਜਿਸ ਦਾ ਸੰਪਾਦਕ ਸੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਮੁਖ ਗ੍ਰੰਥੀ, ਸਿੰਘ ਸਾਹਿਬ ਗਿਆਨੀ ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਵੇਦਾਂਤੀ ਅਤੇ ਡਾ ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੋ: ਸ਼ਹੀਦ ਸਿੱਖ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਕਾਲਜ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਪੰਥ ਦਰਦੀ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੀ ਨਿਗਾਹ ਚੜੀ ਤਾਂ ਜਨਵਰੀ 2001 ਵਿਚ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ‘ਗੁਰ ਬਿਲਾਸ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ੬’ ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਾ ਦਿੱਤੀ। ਯਾਦ ਰਹੇ 2001 `ਚ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਾਉਣ ਸਮੇਂ, ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਸੰਪਾਦਕ ਗਿਆਨੀ ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਵੇਦਾਂਤੀ, ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦਾ ਜੱਥੇਦਾਰ ਸੀ। ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਵੱਲੋਂ ਛਾਪੀ ਗਈ ਕਿਤਾਬ, ‘ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ’ (ਹਿੰਦੀ) ਦੀ ਤਾਂ ਅੱਜ ਵੀ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ `ਚ ਚਰਚਾ ਚਲਦੀ ਹੈ। ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਵੱਲੋਂ ਸਾਡੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਵਿਗਾੜਨ ਦੀ ਤਾਜ਼ਾ ਮਿਸਾਲ ਹੈ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈਲੰਡਰ ਦਾ ਘਾਣ।

ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈਲੰਡਰ, ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਵੱਲੋਂ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸੋਚ-ਵਿਚਾਰ ਉਪ੍ਰੰਤ 2003 ਵਿਚ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਕੈਲੰਡਰ ਦੀਆ ਸਾਰੀਆਂ ਤਾਰੀਖਾਂ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਮਿਹਨਤ ਨਾਲ ਖੋਜ ਕਰਕੇ ਪੱਕੀਆਂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਨ ਤਾਂ ਜੋ ਸਾਰੀ ਧਰਤੀ ਤੇ ਫੈਲ ਚੁੱਕੀ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਕਿਸਮ ਦੀ ਕੋਈ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨੀ ਨਾਂ ਹੋਵੇ। ਸਿੱਖਾਂ ਵੱਲੋਂ ਵੀ ਖੁਸ਼ੀ-ਖੁਸ਼ੀ ਇਸ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਕੈਲੰਡਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਅਚਾਨਕ ਹੀ ਇਹ ਖ਼ਬਰ ਆ ਗਈ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਵੱਲੋਂ ਕੈਲੰਡਰ `ਚ ਸੋਧ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਸੋਧ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਪੰਜ ਤਾਰੀਖਾਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਚੰਦਰ-ਸੂਰਜੀ (Lunisolar) ਬਿਕ੍ਰਮੀ ਕੈਲੰਡਰ ਮੁਤਾਬਕ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਬਾਕੀ ਤਾਰੀਖਾਂ ਨਾਨਕ ਸ਼ਾਹੀ ਕੈਲੰਡਰ ਵਾਲੀਆਂ ਹੀ ਰੱਖ ਲਈਆਂ ਗਈਆਂ ਪਰ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਅਰੰਭਤਾ (ਸੰਗਰਾਦ) ਸੂਰਜੀ ਬਿਕ੍ਰਮੀ ਵਾਲੀਆਂ ਕਰਕੇ ਸਿਖ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਵਿਗਾੜਨ ਦਾ ਮੁੱਢ ਬੰਨ ਦਿੱਤਾ।

ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਵੱਲੋਂ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਨਾਨਕ ਸ਼ਾਹੀ ਸੰਮਤ 542 (2011-12) ਦੇ ਕੈਲੰਡਰ ਦੇ ਕੱਤਕ ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਦਿਹਾੜੇ ਜਿਵੇਂ ਕੇ ਜੋਤੀ ਜੋਤਿ ਗੁਰੂ ਹਰਿ ਰਾਏ ਜੀ ਅਤੇ ਗੁਰਗੱਦੀ ਦਿਵਸ ਗੁਰੂ ਹਰਿਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜੀ 20 ਅਕਤੂਬਰ ਦਾ ਦਰਜ ਹੈ ਜਿਸ ਮੁਤਾਬਕ ਇਹ 4 ਕੱਤਕ ਬਣਦੀ ਹੈ ਜੋ ਅਸਲ ਵਿਚ 6 ਕੱਤਕ ਹੈ। ਸੋ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਦਿਹਾੜੇ 6 ਕੱਤਕ ਤੋਂ ਬਦਲ ਕੇ 4 ਕੱਤਕ ਦੇ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਆਓ ਵੇਖੀਏ ਇਹ ਚਲਾਕੀ ਕਿਵੇਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। 20 ਅਕਤੂਬਰ ਤਾਂ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਵਾਲੀ ਹੀ ਲਿਖ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ ਪਰ ਸੰਗਰਾਦ ਬਦਲ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਹੁਣ ਜੇ ਕੱਤਕ ਦਾ ਮਹੀਨਾ 15 ਅਕਤੂਬਰ ਦੀ ਬਜਾਏ 17 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਅਰੰਭ ਹੋਵੇਗਾ ਤਾਂ 6 ਕੱਤਕ ਵੀ 20 ਅਕਤੂਬਰ ਦੀ ਬਜਾਏ 22 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਆਉਣੀ ਹੈ। ਇਹ ਤਾਂ ਮੰਨਿਆ ਨਹੀ ਜਾ ਸਕਦਾ ਕਿ ਦੋ ਮੈਂਬਰੀ ਕੈਲੰਡਰ ਸੋਧਕ (?) ਕਮੇਟੀ (ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਮੱਕੜ ਅਤੇ ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਧੁਮਾ) ਨੂੰ ਏਨਾ ਵੀ ਗਿਆਨ ਨਹੀ ਸੀ ਕਿ ਜੇ ਵਿਗਾੜੇ ਗਏ ਕੈਲੰਡਰ ਦਾ ਮਹੀਨਾ ਨਾਨਕ ਸ਼ਾਹੀ ਨਾਲੋਂ ਦੋ ਦਿਨ ਪਿਛੋਂ ਅਰੰਭ ਕਰਨਾ ਹੈ ਤਾ 6 ਕੱਤਕ 20 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਨਹੀ 22 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਆਵੇਗੀ। ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕੇ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਦਿਹਾੜੇ 6 ਕੱਤਕ ਤੋਂ ਬਦਲ ਕੇ 4 ਕੱਤਕ ਦੇ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਇਹ ਹੈ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ ਵਿਗਾੜਨ ਦੀ ਕੋਝੀ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਦਾ ਇਕ ਨਮੂਨਾ।

ਵਿਗਾੜੇ ਗਏ ਕੈਲੰਡਰ `ਚ, ਗੁਰਗੱਦੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ 28 ਅਕਤੂਬਰ ਅਤੇ ਜੋਤੀ ਜੋਤ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ 31 ਅਕਤੂਬਰ ਦਰਜ ਹਨ। ਯਾਦ ਰਹੇ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਦਿਹਾੜੇ ਚੰਦਰ-ਸੂਰਜੀ ਬਿਕ੍ਰਮੀ (Lunisolar) ਮੁਤਾਬਕ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਸਵਾਲ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਕੀ ਮਜ਼ਬੂਰੀ ਸੀ ਕਿ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਕੈਲੰਡਰ ਨੂੰ ਵਿਗਾੜ ਕੇ, ਦੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕੈਲੰਡਰ (Lunisolar & Bikramisolar) ਅਪਣਾਏ ਗਏ ਹਨ? ਵਿਗਾੜੇ ਗਏ ਕੈਲੰਡਰ ਮੁਤਾਬਕ 28 ਅਕਤੂਬਰ ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ ਨੂੰ ਕੱਤਕ ਸੁਦੀ 2 ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ 31 ਅਕਤੂਬਰ ਸੋਮਵਾਰ ਨੂੰ ਕੱਤਕ ਸੁਦੀ 5 ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਭਾਵ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਜੋਤੀ ਜੋਤ ਸਮਾਉਣ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੂੰ ਗੁਰ ਗੱਦੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਜੋਤੀ ਜੋਤ ਸਮਾਉਣ ਦੀ ਤਾਰੀਖ ਕੱਤਕ ਸੁਦੀ 5 ਤਾ ਠੀਕ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਵਸੀਲਿਆਂ ਤੋਂ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਤਾਰੀਖ ਹੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਕੱਤਕ ਸੁਦੀ 5, 7 ਕੱਤਕ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਮੱਤ ਭੇਦ ਨਹੀ ਹੈ ਪਰ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੇ ਗੁਰਗੱਦੀ ਦੀ ਤਾਰੀਖ (6 ਕੱਤਕ) ਬਦਲ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ।

ਆਓ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੇਖਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਵੈਬ ਸਾਈਟ ਤੇ ਇਸ ਤਾਰੀਖ ਬਾਰੇ ਕੀ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, “This weakened the Guru beyond cure and he passed away on Kattak sudi 5, 1765 Bk/7 OC tober 1708. Before the end came, Guru Gobind Singh had asked for the Sacred Volume to be brought forth. ..asked Bhai Daya Singh, on Wednesday, 6 October 1708, to fetch Sri Granth Sahib.In obedience to his orders, Daya Singh brought Sri Granth Sahib. The Guru placed before it five pice and a coconut and bowed his head before it. He said to the sangat, "It is my commandment: Own Sri Granthji in my place. He who so acknowledges it will obtain his reward. The Guru will rescue him. Know this as the truth". (www.sgpc.net) ਇਸ ਲਿਖਤ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਜੋਤੀ ਜੋਤ ਸਮਾਉਣ ਦੀ ਤਾਰੀਖ ਕੱਤਕ ਸੁਦੀ 5 ਭਾਵ 7 ਅਕਤੂਬਰ ਅਤੇ ਗੁਰ ਗੱਦੀ ਦੇਣ ਦੀ ਤਾਰੀਖ 6 ਅਕਤੂਬਰ ਦਰਜ ਹੈ ਜਿਸ ਮੁਤਾਬਕ ਕੱਤਕ ਸੁਦੀ 4 ਬਣਦੀ ਹੈ। ਭਾਵ ਇਕ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ।

ਪ੍ਰੋ. ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਐਮ ਏ ਦੀ ਲਿਖਤ ‘ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਭਾਗ ੧’ ਜੋ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਵੱਲੋਂ ਹੀ ਛਾਪੀ ਗਈ ਹੈ, `ਚ ਦਰਜ ਹੈ, “ਸੋ ਆਪ ਨੇ ਆਗਿਆ ਕੀਤੀ ਕਿ ਅਗਾਂਹ ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਤਾਬਿਆ ਹੇਠ ਪੰਥ ਗੁਰੂ ਹੋਵੇਗਾ ਅਤੇ ਦੇਹ ਧਾਰੀ ਗੁਰੂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਕੱਤਕ ਸੁਦੀ 5 (6 ਕੱਤਕ) ਸੰਮਤ 1765 ਮੁਤਾਬਕ 7 ਅਕਤੂਬਰ ਸੰਨ 1708 ਨੂੰ ਆਪ ਜੀ ਜੋਤੀ ਜੋਤਿ ਸਮਾ ਗਏ” (ਪੰਨਾ 456)

ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਮਾਸਿਕ ਪੱਤਰ ‘ਗੁਰਮਤਿ ਪ੍ਰਕਾਸ਼’ ਅਕਤੂਬਰ 2008 ਦੇ ਅੰਕ ਵਿਚ ਡਾ. ਦਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਆਪਣੇ ਲੇਖ ‘ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ’  ਵਿਚ ਲਿਖਦੇ ਹਨ, “ ਇਸੇ ਲਈ ਹੀ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਜੋਤੀ ਜੋਤਿ ਸਮਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਨਾਂਦੇੜ ਵਿਖੇ ਸੰਮਤ ੧੭੬੫ ਬਿਕ੍ਰਮੀ,(ਸੰਨ ੧੭੦੮ ਈ.) ੬ ਕੱਤਕ ਸੰ. ਨਾ. ੨੪੦ ਨੂੰ ਸ਼ਬਦ-ਗੁਰੂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਰੂਪ ਦਾ ਸਥਾਈ ਪਦ ਦੇ ਕੇ ਪਹਿਲੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬਾਨ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਅਮਲੀ ਜਾਮਾ ਪਹਿਨਾਇਆ”  (ਪੰਨਾ 7), ਗਿਆਨੀ ਜਸਮੇਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਆਪਣੇ ਲੇਖ, ‘ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾ’ ਵਿਚ ਲਿਖਦੇ ਹਨ, “ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਜੋਤੀ ਜੋਤਿ ਸਮਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ ੧੭੬੫ ਬਿਕ੍ਰਮੀ, ੬ ਕੱਤਕ ਸੰ. ਨਾ. ੨੪੦(ਸੰਨ ੧੭੦੮ ਈ.) ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਕਰ ਕੇ ਪੰਥ ਨੂੰ ਸਦਾ ਵਾਸਤੇ ਇਸ ਦੇ ਤਾਬੇ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ”। (ਪੰਨਾ 37),  ਡਾ. ਗੁਰਵਿੰਦਰ ਕੌਰ ਜੀ, ‘‘ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾ ਅਤੇ ਗੁਰਗੱਦੀ’ ਵਿਚ ਲਿਖਦੇ ਹਨ, “ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸੇ ‘ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ’ ਨੂੰ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਜੋਤੀ ਜੋਤਿ ਸਮਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਸੰਮਤ ੧੭੬੫ ਬਿਕ੍ਰਮੀ, (ਸੰਨ ੧੭੦੮ ਈ.) ਸੰਮਤ ਨਾਨਕ ਸ਼ਾਹੀ ੬ ਕੱਤਕ ੨੪੦ ਨੂੰ ਨਾਂਦੇੜ ਵਿਖੇ ਗੁਰੂ ਥਾਪਿਆ” (ਪੰਨਾ 94), ਡਾ. ਸੁਰਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਆਪਣੇ ਲੇਖ, ‘ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦਾ ਗੁਰਗੱਦੀ ਬਿਰਾਜਣਾ-ਕੁਝ ਤੱਥ ਕੁਝ ਵਿਚਾਰ’ ਵਿਚ ਲਿਖਦੇ ਹਨ,  “ਗੁਰਦੇਵ ਜੀ ਨੇ ਇਕ ਵਾਰ ਪਿਰ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਅੱਗੇ ਮੱਥਾ ਟੇਕਿਆ। ਇਹ ਸਾਰਾ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ ੬ ਕੱਤਕ ਸੰਮਤ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ੨੪੦, ੧੭੬੫ ਬਿਕ੍ਰਮੀ (੧੭੦੮ ਈਸਵੀ) ਨੂੰ ਹੋਇਆ”। (ਪੰਨਾ 113) ਬੀਬੀ ਰਣਜੀਤ ਕੌਰ ਪੰਨਵਾਂ ਦੇ ਲੇਖ, “ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੂੰ ਗੁਰਿਆਈ ਪਿਛੋਕੜ ਤੇ ਵਿਕਾਸ’ ਦਰਜ ਹੈ, “ਸੋ ਜਦ ਕਲਗੀਧਰ ਜੀ ਨੇ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ੧੭੬੫ ਬਿਕ੍ਰਮੀ ਅਨੁਸਾਰ ੬ ਕੱਤਕ ਸੰਮਤ ਨਾਨਕ ਸ਼ਾਹੀ ੨੪੦(੧੭੦੮ ਈ) ਨੂੰ ਮਰਯਾਦਾ ਅਨੁਸਾਰ ਗੁਰਿਆਈ ਦੀ ਰਸਮ ਅਦਾ ਕੀਤੀ” (ਪੰਨਾ 121) ਡਾ. ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਆਪਣੇ ਲੇਖ ‘ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਗੁਰਤਾ ਦਿਵਸ ਇਤਿਹਾਸ ਤੇ ਪਿਛੋਕੜ’ `ਚ ਲਿਖਦੇ ਹਨ, “ਪੋਥੀ ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਕਾ ਥਾਨ’ ਜਾਂ ‘ਗੁਰੂ’ ਦਾ ਦਰਜਾ ਨਾਂਦੇੜ ਵਿਖੇ ੬ ਕੱਤਕ, ਸੰਮਤ ਨਾਨਕ ਸ਼ਾਹੀ ੨੪੦, ੧੭੬੫ ਬਿਕ੍ਰਮੀ (ਸੰਨ ੧੭੦੮ ਈ.) ਵਿਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਗਈ”। (ਗੁਰਮਤਿ ਪ੍ਰਕਾਸ਼, ਅਕਤੂਬਰ 2008 ਪੰਨਾ 140)

ਉਪ੍ਰੋਕਤ ਹਵਾਲਿਆਂ ਤੋਂ ਇਹ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸਾਰੇ ਵਿਦਵਾਨ ਕੂਕ-ਕੂਕ ਕੇ ਕਹਿ ਰਹੇ ਹਨ ਕੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ 6 ਕੱਤਕ (ਕੱਤਕ ਸੁਦੀ 4) ਨੂੰ ਗੁਰ ਗੱਦੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ। ਆਓ ਇਕ ਹੋਰ ਪੁਰਾਤਨ ਵਸੀਲਾ, ‘ਗੁਰੂ ਕੀਆਂ ਸਾਖੀਆਂ’ `ਚ ਦਰਜ ਤਾਰੀਖ ਵੀ ਵੇਖ ਲਈਏ:-

"ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਮਹਲ ਦਸਮਾ ਬੇਟਾ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਕਾ, ਪੋਤਾ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਕਾ, ਮੁਕਾਮ ਨਾਂਦੇੜ ਤਟ ਗੋਦਾਵਰੀ ਦੇਸ ਦੱਖਣ, ਸਤਰਾਂ ਸੈ ਪੈਂਸਠ ਕਾਰਤਕ ਮਾਸੇ ਕੀ ਚਉਥ ਸ਼ੁਕਲਾ ਪਖੇ ਬੁਧਵਾਰ ਕੇ ਦਿਹੁੰ ਭਾਈ ਦੈਆ ਸਿੰਘ ਸੇ ਬਚਨ ਹੋਇਆ- ਸ੍ਰੀ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਲੇ ਆਓ- ਬਚਨ ਪਾਏ ਦੈਆ ਸਿੰਘ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਲੈ ਆਏ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਪਾਂਚ ਪੈਸੇ ਏਕ ਨਾਰੀਏਲ ਅਗੇ ਭੇਟਾ ਰਾਖ ਮਾਥਾ ਟੇਕਾ। ਸਰਬਤ ਸੰਗਤਿ ਸੇ ਕਹਾ- ਮੇਰਾ ਹੁਕਮ ਹੈ, ਮੇਰੀ ਜਗਹ, ਸ੍ਰੀ ਗ੍ਰੰਥ ਜੀ ਕੋ ਜਾਨਨਾ। ਜੋ ਸਿੱਖ ਜਾਨੈਗਾ, ਤਿਸ ਕੀ ਘਾਲ ਥਾਂਇ ਪਏਗੀ, ਗੁਰੂ ਤਿਸ ਕੀ ਬਾਹੁੜੀ ਕਰੇਗਾ, ਸਤਿ ਕਰਿ ਮਾਨਨਾ।"(ਭੱਟ ਵਹੀ ਤਲਉਢਾ, ਪਰਗਣਾ ਜੀਂਦ, ਪੰਨਾ 16-ਗੁਰੂ ਕੀਆ ਸਾਖੀਆਂ) ਇਸ ਲਿਖਤ ਵਿਚ ਵੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਹੇ ਕਿ , “ਸਤਰਾਂ ਸੈ ਪੈਂਸਠ ਕਾਰਤਕ ਮਾਸੇ ਕੀ ਚਉਥ ਸ਼ੁਕਲਾ ਪਖੇ ਬੁਧਵਾਰ ਕੇ ਦਿਹੁੰ” । ਭਾਵ ਕੱਤਕ ਸੁਦੀ 4 ਦਿਨ ਬੁਧਵਾਰ।

ਅੱਜ ਵੀ, ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜੋਤੀ ਜੋਤਿ ਸਮਾਉਣ ਦੀ ਤਾਰੀਖ ਕੱਤਕ ਸੁਦੀ 5, 7 ਕੱਤਕ (ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ 21 ਅਕਤੂਬਰ) ਦਿਨ ਵੀਰਵਾਰ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਮੱਤ ਭੇਦ ਨਹੀ ਹੈ। ਉਪ੍ਰੋਕਤ ਸਾਰੇ ਵਸੀਲਿਆਂ ਤੋਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਨੂੰ ਗੁਰ ਗੱਦੀ 6 ਕੱਤਕ (ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ 20 ਅਕਤੂਬਰ) ਦਿਨ ਬੁਧਵਾਰ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਭਾਵ ਜੋਤੀ ਜੋਤਿ ਸਮਾਉਣ ਤੋਂ ਇਕ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾ। ਜਿਸ ਮੁਤਾਬਕ ਇਹ ਕੱਤਕ ਸੁਦੀ 4 ਬਣਦੀ ਹੈ। ਹੁਣ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਵਾਲ ਤਾਂ ਇਹ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈਲੰਡਰ ਵਿਗਾੜਨ ਦੀ ਲੋੜ ਕਿਓ ਪਈ? ਨਾਨਕਸ਼ਾਹੀ ਕੈਲੰਡਰ `ਚ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਗੁਰਗੱਦੀ ਦੀ ਤਾਰੀਖ 6 ਕੱਤਕ (20 ਅਕਤੂਬਰ) ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਜੋਤੀ ਜੋਤਿ ਸਮਾਉਣ ਦੀ ਤਾਰੀਖ 7 ਕੱਤਕ (21 ਅਕਤੂਬਰ) ਦਰਜ ਹੈ। ਚਲੋ ਮੰਨਿਆ ਕਿ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਵੋਟਾਂ ਨੇ ਲਾਲਚ `ਚ ਸਾਧ ਲਾਣੇ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ, ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਤਾਰੀਖਾਂ ਬਦਲ ਕੇ ਸੁਦੀ-ਵਦੀ ਮੁਤਾਬਕ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਹੁਣ, ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਤਾਰੀਖਾਂ ਜੇ ਇਕ ਕੈਲੰਡਰ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਕੈਲੰਡਰ `ਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਣ ਤਾਂ ਵੀ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਤਾਰੀਖਾਂ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਹੀ ਰਹਿਣੀਆਂ ਹਨ। ਭਾਵ ਜੇ 6 ਕੱਤਕ ਅਤੇ 7 ਕੱਤਕ ਦੀ ਕੱਤਕ ਸੁਦੀ 4 ਅਤੇ ਕੱਤਕ ਸੁਦੀ 5 ਬਣਦੀ ਹੈ ਪਰ ਇਥੇ ਤਾਂ ਨਵਾ ਹੀ ਚੰਦ ਚਾੜ੍ਹ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕੱਤਕ ਸੁਦੀ 4 ਨੂੰ ਬਦਲ ਕੇ ਕੱਤਕ ਸੁਦੀ 2 ਭਾਵ 6 ਕੱਤਕ ਤੋਂ 4 ਕੱਤਕ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਅੱਜ ਤਾਂਈ ਅਸੀਂ ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਨੂੰ ਹੀ ਕੋਸੀ ਜਾ ਰਹੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਾਡਾ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਗਾੜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਪਰ ਆਹ ਤਾਂ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਵੱਲੋਂ, ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ, ਸਾਡਾ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਗਾੜਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕੀ ਅਸੀਂ ਸਿਰਫ ਸੱਪ ਦੀ ਲਕੀਰ ਪਿੱਟਣ ਜੋਗੇ ਹੀ ਰਹਿ ਗਏ ਹਾਂ? ਜਾਂ ਕਿ ਸਮਾਂ ਰਹਿੰਦੇ ਹੀ ਆਪਣੇ ਇਤਿਹਾਸ ਨੂੰ, ਵਿਗਾੜਨ ਵਾਲਿਆਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਦਾ ਕੋਈ ਉਪਰਾਲਾ ਵੀ ਕਰਾਂਗੇ? ਅੱਜ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਵੀ ਸੁਹਿਰਦਤਾ ਨਾਲ ਸੋਚਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।

ਕੀ ਬਾਬਾ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਸੰਤ ਸਨ ?

- ਡਾ ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ‘ਬਰਸਾਲ’ ਕੈਲੇਫੋਰਨੀਆਂ

gsbarsal@gmail.com

ਇਸ ਲੇਖ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਖਾੜਕੂ ਲਹਿਰ ਦੌਰਾਨ ਉੱਭਰੇ ਬਾਬਾ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਵਲੋਂ ਨਿਭਾਏ ਰੋਲ ਦਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਨਾਂ ਹੀ ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਜਾਂ ਗੁਰਦਵਾਰਿਆਂ ਦੀ ਅਜਿਹੇ ਕਾਜ ਲਈ ਵਰਤੋਂ ਜਾਂ ਉਸ ਲਹਿਰ ਦੌਰਾਨ ਹੋਏ ਲਾਭ/ਨੁਕਸਾਨ ਦੀ ਪੜ੍ਹਚੋਲ ਕਰਨਾ ਹੈ  ਬਲਕਿ ਗੁਰਮਤਿ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਅਨੁਸਾਰ ਜਾਣੇ ਅਣਜਾਣੇ ਸਮੁੱਚੇ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਵਲੋਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸ਼ਖਸ਼ੀਅਤ ਨੂੰ ਬਿਆਨਣ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸੰਤ ਪਦ ਦੀ ਸਮੀਖਿਆ ਹੈ।
ਗੁਰਮਤਿ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਨਾਲ ਸੰਤ ਪਦ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਦੋ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਮੰਨਿਆਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।ਇੱਕ ਬਚਨ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਗੁਰੂ ਜਾਂ ਅਕਾਲਪੁਰਖ ਪਰਥਾਏ, ਬਹੁਬਚਨ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਗੁਰਮੁਖਾਂ ਲਈ। ਕਈ ਹੋਰ ਮਜ਼ਹਬਾਂ ਵਿੱਚ ਸੰਤ ਦੀ ਪਦਵੀ ਧਾਰਮਿਕ ਆਗੂ ਵਜੋਂ ਮੰਨੀ ਗਈ ਹੈ। ਪਰ ਸਿੱਖੀ ਵਿੱਚ ਸੰਤ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰਮਤਿ ਅਨੁਕੂਲ ਨਹੀਂ ਹੈ । ਗੁਰਮਤਿ ਫਿਲਾਸਫੀ ਅਨੁਸਾਰ ਸੰਤ-ਗਿਰੀ ਜਾਂ ਇਸ ਵਰਗੀ ਕੋਈ ਹੋਰ ਸਥਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਸਿੱਖੀ ਵਿਰੋਧੀ ਹੈ ।
ਜੋ ਲੋਕ ਸੰਤ ਨੂੰ ਧਾਰਮਿਕ ਆਗੂ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਭਾਸ਼ਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਉਹਨਾਂ ਮਜ਼ਹਬਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਤ-ਪਾਤ ਅਨੁਸਾਰ ਧਾਰਮਿਕ ਕੰਮਾ ਦੀ ਵਾਗ ਡੋਰ ਕੇਵਲ ਉੱਚ ਵਰਗ ਕੋਲ ਹੀ ਹੈ। ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਕੇਵਲ ਧਾਰਮਿਕ ਰਸਮਾਂ ਲਈ ਹਨ,ਖੱਤਰੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ, ਵੈਸ਼ ਵਪਾਰ ਲਈ ਤੇ ਸ਼ੂਦਰ ਕੇਵਲ ਬਾਕੀਆਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਲਈ ।ਪਰ ਗੁਰਮਿਤ ਵਿੱਚ ਨਾ ਹੀ ਜਾਤ-ਪਾਤ ਕਰਕੇ ਨਾ ਹੀ ਊਚ-ਨੀਚ ਕਰਕੇ ਕੋਈ ਵਰਗੀਕਰਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ।ਸਾਰੇ ਹੀ ਕਿਰਦਾਰ ਇੱਕ ਹੀ ਮਨੁੱਖ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਏ ਗਏ ਹਨ ।ਸੋ ਬ੍ਰਾਹਮਣ,ਖਤਰੀ,ਵੈਸ਼ ਤੇ ਸ਼ੂਦਰ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਤਰਾਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਹੀ ਕੰਮ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਹੀ ਮਨੁੱਖ ਆਪ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਿ ਸਿੱਖ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।ਸੋ ਸਿੱਖ ਵਿੱਚ ਇਹ ਚਾਰੇ ਵਰਗ ਸਮੋਏ ਹੋਏ ਹਨ ।ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਸਿੱਖ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਵਰਗ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਜਾਂ ਚਲਾਕੀ ਨਾਲ ਬਾਹਰ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਹ ਸਿੱਖ ਹੀ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ । ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਕਰਮ ਜਾਂ ਬ੍ਰਹਮ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੱਖਰੇ ਵਰਗ ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ।ਸੋ ਸਿੱਖ ਕਿਰਤ ਵਿਰਤ ਤੇ ਲੋੜਵੰਦ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਬ੍ਰਹਮ ਵਿਚਾਰ ਵੀ ਖੁਦ ਕਰਦਾ ਹੈ ।ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਵਰਗਾਂ ਨੂੰ ਕੇਵਲ ਆਪਣੀ ਸੇਵਾ ਤੇ ਇਹ ਕਹਿਕੇ ਲਾਉਣਾ ਕਿ ਇਹ ਵਰਗ ਸਿਰਫ ਸੇਵਾ ਲਈ ਹੈ ,ਵੀ ਗੁਰਮਤਿ ਵਿਰੋਧੀ ਹੈ ।ਇਹੀ ਸੰਕਲਪ ਸਿੱਖ ਵਿੱਚ ਸਭ ਜਾਤ-ਪਾਤ ,ਛੂਆ-ਛਾਤ,ਊਚ-ਨੀਚ ਤੇ ਹਰ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਵਰਗੀਕਰਣ ਦੇ ਵਖਰੇਵੇਂ ਖਤਮ ਕਰਕੇ ਸਭ ਮਨੁੱਖਾ ਜਾਤੀ ਨੂੰ ਹੀ ਇੱਕ ਸਮਾਨ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਕਰਤੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਮਿਕਤਾ ਹਾਸਲ ਕਰਾਂਦਾ ਹੈ ।
ਸਾਡਾ ਵਾਹ-ਵਾਸਤਾ ਜਾਤੀ ਪਾਤੀ ਸਿਸਟਮ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਅਸੀਂ ਵੀ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇਸ ਵਰਗੀ ਕਰਣ ਨੂੰ ਜਾਣੇ-ਅਣਜਾਣੇ ਅਪਣਾਈ ਬੈਠੇ ਹਾਂ ।ਏਸੇ ਕਾਰਣ ਧਰਮ ਦੇ ਨਾਂ ਤੇ ਵੀ ਵਰਗੀ ਕਰਣ ਕਰਦੇ ਹੋਏ  ਰੱਬ ਦੀ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਉੱਚੀ ਤੇ ਵੱਖਰੀ ਜਾਤੀ ਮੰਨ ਬੈਠਦੇ ਹਾਂ। ਇੱਥੋਂ ਹੀ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰ ਪੁਜਾਰੀ-ਵਾਦ ਦਾ ਬਾਨਣੂ ਬੱਝਦਾ ਹੈ ।ਅਸੀਂ ਗੁਰਮਤਿ ਨੂੰ ਭੁੱਲਕੇ ਹਰ ਧਾਰਮਿਕ ਦਿੱਖ ਵਾਲੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਨਾਮ ਨਾਲ ਪ੍ਰਚਾਰਨ ਲੱਗਦੇ ਹਾਂ ।ਸੰਤ ਜਾਂ ਇਸ ਵਰਗੇ  ਸ਼ਬਦ ਇੱਥੋਂ ਹੀ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰ ਪਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਸਿੱਖ ਦੀ ਪਦਵੀ ਇਕੱਲੇ ਸੰਤ ਨਾਲੋਂ ਚਾਰ ਗੁਣਾ ਵੱਡੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਸਿੱਖ ਵਿੱਚ ਚਾਰੇ ਵਰਗ/ਵਰਣ ਸਮਾਏ ਹੋਏ ਹਨ ਜਦ ਕਿ ਸੰਤ ਕੇਵਲ ਸੰਤ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਗੁਰਮਤਿ ਅਨੁਸਾਰ ਅਧੂਰਾ ਹੈ ।
ਸਾਰੇ ਜਾਣਦੇ ਹਨ ਕਿ ਬਾਬਾ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿਡਰਾਂ ਵਾਲੇ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ(ਜੱਥਾ ਭਿੰਡਰਾਂ) ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਨ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਮੁਖੀ ਵੀ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਅਤੇ ਸਾਰੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਇਸੇ ਸੰਪਰਦਾ ਅਤੇ ਸੰਪਰਦਾਇਕ ਰਹਿਤ-ਮਰਿਆਦਾ ਅਨੁਸਾਰ ਹੋਈ ਸੀ ।ਇਸ ਸੰਪਰਦਾ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਮੁਖੀਆਂ ਨੂੰ ਬਾਬਾ  ਅਤੇ ਗਿਆਨੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ।ਗੁਰਮਤਿ ਅਨੁਸਾਰ ਕਿਸੇ ਜੱਥੇ ਦੇ ਆਗੂ ਨੂੰ ਜੱਥੇਦਾਰ ਤਾਂ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਸੰਤ ਨਹੀਂ ।ਉਹ ਆਪਣੇ ਜੱਥੇ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਸਮੇਤ ਸਰਕਾਰੀ ਫੌਜਾਂ ਨਾਲ  ਲੜਦੇ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ।ਇਸ ਤਰਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਰੁਤਬਾ ਹੋਰ ਵੀ ਵੱਡਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਓਂਕਿ ਸ਼ਹੀਦ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਨਾ ਹੋਕੇ ਸਮੁੱਚੀ ਕੌਮ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ।ਕੋਈ ਵੀ ਸੰਪਰਦਾ, ਡੇਰਾ ਜਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਪੈਰੋਕਾਰ ਉਹਨਾ ਨੂੰ ਸੰਤ ਕਹਿਣ ਲਈ ਆਜਾਦ ਹੈ ਪਰ ਗੁਰਮਤਿ ਅਨੁਸਾਰ ਸੰਤ ਕਹਿਣ ਨਾਲ ਉਹਨਾ ਦਾ ਕੱਦ ਵੱਡਾ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਛੋਟਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਤਿਕਾਰ ਲਈ ਉਹ ਸ਼ਬਦ ਜੋ ਗੁਰਮਤਿ ਅਨੁਸਾਰ ਮਰਜੀਵੜੇ ਜਰਨੈਲਾਂ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਵਰਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ।ਬਾਬਾ ਸ਼ਬਦ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸਤਿਕਾਰ ਦਾ ਲਖਾਇਕ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ,ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਜੀ ਬਹਾਦਰ।ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਚਾਰੇ ਸਾਹਿਬ ਜਾਦਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇਤਿਹਾਸ ਅੰਦਰ ਬਾਬਾ ਸ਼ਬਦ ਕਹਿਕੇ ਸੰਬੋਧਤ ਕੀਤਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ।ਗੁਰੂ ਕਾਲ ਵੇਲੇ ਅਤੇ ਪਿੱਛੋਂ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਖੋਪਰੀਆਂ ਲੁਹਾਉਣ ਵਾਲੇ,ਆਰਿਆਂ ਨਾਲ ਤਨ ਚਰਾਉਣ ਵਾਲੇ,ਬੰਦ-ਬੰਦ ਕਟਵਾਉਣ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਚਰਖੜੀਆਂ ਤੇ ਚੜਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਭਾਈ  ਸ਼ਬਦ ਨਾਲ ਸੰਬੋਧਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਜੱਥੇਦਾਰ ਸ਼ਬਦ ਵੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸਤਿਕਾਰ ਨਾਲ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ।ਜਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਜੱਥੇ ਦੇ ਆਗੂ ਨੂੰ ਜੱਥੇਦਾਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਉਸੇ ਤਰਾਂ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਜੱਥੇਦਾਰ ਕਹਿਣਾ ਜਿਆਦਾ ਠੀਕ ਜਾਪਦਾ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਵੇਲੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਹੀ ਜੱਥੇ ਦੇ ਜੱਥੇਦਾਰ ਸਨ ਪਰ ਉਹ ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਤੇ ਆਕੇ ਆਪਣੇ ਹੀ ਜੱਥੇ ਲਈ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਪੂਰੀ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਜੱਥੇਦਾਰ ਵਾਂਗ ਅੱਗੇ ਹੋਕੇ ਲੜੇ । ਪਰ ਸਾਡੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਇਹ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗੀ ਕਿਓਂਕਿ ਉਹ ਕਿਸੇ ਜੱਥੇ ਨੂੰ ਸਾਂਭਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਜੱਥੇਦਾਰ ਮੰਨਦੀ ਹੈ ਉਹ ਵੀ ਆਪਦੀ ਮਰਜੀ ਦੇ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ।ਵੈਸੇ ਵੀ ਜੱਥੇਦਾਰ ਕੌਮ ਨੇ ਮੰਨਣਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਨਾਂ ਕਿ ਰਾਜਨੀਤਕ ਆਗੂਆਂ ਨੇ ਥੋਪਣਾਂ ।ਜੇ ਕੌਮ ਲਈ ਆਪਾ ਵਾਰਨ ਵਾਲੇ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਨੂੰ ਜੱਥੇਦਾਰ ਕਿਹਾ ਜਾਣ ਲਗ ਗਿਆ ਫਿਰ ਰਾਜਨੀਤਕਾਂ ਦਾ ਕੀ ਬਣੇਗਾ। ਰਾਜਨੀਤੀ ਤਾਂ ਗੁਰਮਤਿ ਫਿਲਾਸਫੀ ਨੂੰ ਛੱਡਕੇ ਪੰਜ ਪੰਜ ਜੱਥੇਦਾਰ ਬਿਨਾਂ ਜੱਥਿਆਂ ਦੇ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ।ਕਿੱਥੇ ਸਿੱਖੀ ਲਈ ਜਾਨਾਂ ਵਾਰਨ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਕਿੱਥੇ ਕੇਵਲ ਪਰਬੰਧਕ ਉਹ ਵੀ ਰਾਜਨੀਤਕਾਂ ਦੇ ਇਸ਼ਾਰੇ ਤੇ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ । ਇਹ ਸਾਡੀ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਹੀ ਹੈ ਕਿ ਕੌਮ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨਾਲੋਂ ਲਫਾਫੇ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲੇ ਨਾਮ ਨੂੰ ਹੀ ਜੱਥੇਦਾਰ ਸਮਝਦੇ ਹਾਂ ।
ਸਾਰੇ ਜਾਣਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਤੇ ਨਿਵਾਸ ਰੱਖਦਿਆਂ ਬਾਬਾ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਕਦੇ ਵੀ ਪੰਥਕ ਮਰਿਆਦਾ ਨੂੰ ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਦੇ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਤੋਂ ਬਦਲਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ।ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰੀ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੇ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਲਈ ਆਖਿਆ ਵੀ ਸੀ ।ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਉਸ ਵੇਲੇ ਰੋਕ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਸਕਦਾ ।ਪਰ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਉੱਥੇ ਆਪਣੇ ਜੱਥੇ ਦੀ ਮਰਿਆਦਾ ਨੂੰ ਪਰੇ ਰੱਖ ਕੇਵਲ ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਵਾਲੀ ਪੰਥਕ ਮਰਿਆਦਾ ਨਾਲ ਹੀ ਸਭ ਕਾਰਜ ਕਰਦੇ ਰਹੇ।ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਦੇ ਵੀ ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਤੇ ਸੇਵਾ ਕਰਦਿਆਂ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ(ਜੱਥਾ ਭਿੰਡਰਾਂ) ਦੀ ਮਰਿਆਦਾ ਜਾਂ ਬਚਿੱਤਰ ਨਾਟਕ ਵਰਗੇ ਕਿਸੇ ਗ੍ਰੰਥ ਦੀ ਕਦੇ ਕਥਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਉਹਨਾ ਦੀ ਖਾਸੀਅਤ ਸੀ ਕਿ ਆਪਣੀ ਸੰਪਰਦਾ  ਅਤੇ ਸਮੁੱਚੇ ਪੰਥ ਦੇ ਫਰਕ ਨੂੰ ਬਾਖੂਬੀ ਜਾਣਦੇ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਅੰਤਲਾ ਸਮਾਂ ਵੀ ਪੰਥਕ ਮਰਿਆਦਾ ਨਿਭਾਉਂਦਿਆਂ ਗੁਜਰਿਆ ।ਉਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਨਜਦੀਕੀਆਂ, ਜੋ ਭਿੰਡਰਾਂ ਜੱਥੇ ਦੀ ਮਰਿਆਦਾ ਉੱਥੇ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ,ਨੂੰ ਵੀ ਕਰੜਾਈ ਨਾਲ ਵਰਜ ਕੇ ਰੱਖਿਆ । ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਪੰਥ ਪ੍ਰਸਤੀ ਹੋਰ ਕੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਆਪਦੇ ਜੱਥੇ ਅਰਥਾਤ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਨੇ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦ ਦਾ ਦਰਜਾ ਵੀ ਨਹੀ ਦਿੱਤਾ ਪਰ ਸਮੁਚੇ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਸ਼ਹੀਦ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦੇ ਕੇ ਸਨਮਾਨ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ।
     ਜੱਗ ਜਣਦਾ ਹੈ ਕਿ ਨਾਮਧਾਰੀ(ਕੂਕੇ) ਦੇਹਧਾਰੀ ਪ੍ਰਥਾ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਅਜਾਦੀ ਦੇ ਘੋਲ ਵੇਲੇ 40 ਨਾਮਧਾਰੀਆਂ  ਨੇ ਤੋਪਾਂ ਅੱਗੇ ਖੜਕੇ ਸ਼ਹੀਦੀਆਂ ਦਿਤੀਆਂ। ਕੋਈ ਵੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਤੋਂ ਪਿੱਛੇ ਨਹੀਂ ਹਟਿਆ ।ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਜੋ ਕੱਦ ਵਿੱਚ ਛੋਟਾ ਸੀ ਅਤੇ ਤੋਪ ਦੀ ਮਾਰ ਤੋਂ ਥੱਲੇ ਰਹਿ ਸਕਦਾ ਸੀ ਨੂੰ ਚਲੇ ਜਾਣ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ।ਪਰ ਉਹ ਕੁਝ ਇੱਟਾਂ ਲਿਆਕੇ ਉਸ ਉੱਤੇ ਖੜ ਗਿਆ ਤਾਂ ਕਿ ਤੋਪ ਦੀ ਰੇਂਜ ਵਿੱਚ ਆਕੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਵਾਂਗ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਸਕੇ ।ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਸਿੱਖ ਨਾਂ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮਰਿਆਦਾ ਮੰਨਦੇ ਹਨ, ਨਾਂ ਹੀ ਦੇਹਧਾਰੀ ਪ੍ਰਥਾ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦੇ ਹਨ, ਫਿਰ ਵੀ ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਕਦੇ ਵੀ ਪਿੱਛੇ ਨਹੀਂ ਹਟਦੇ ਕਿਓਂਕਿ ਇਹ ਨਾਮਧਾਰੀ, ਅਜਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਹਕੂਮਤ ਵਲੋਂ ਬਾਗੀ ਕਹਿ ਕੇ ਤੋਪਾਂ ਨਾਲ ਉਡਾਏ ਗਏ ਸਨ ।ਉਸੇ ਤਰਾਂ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਭਾਵੇਂ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ(ਜੱਥਾਂ ਭਿੰਡਰਾਂ) ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਨ ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੱਥੇ ਲਈ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਸਮੁੱਚੇ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਲਈ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦਿੱਤੀ ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਜੱਥੇ ਦੇ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਪੂਰੇ ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦ ਹਨ ।ਇਸ ਲਈ ਭਾਵੇਂ ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਗੁਰਮਤਿ ਫਿਲਾਸਫੀ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਵਾਲੇ ਸਿੱਖ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਜਾਂ ਇਸਦੀ ਮਰਿਆਦਾ ਨਾਲ ਸਹਿਮਤ ਨਾਂ ਵੀ ਹੋਣ ਤਾਂ ਵੀ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਪੰਥ ਦੇ ਸ਼ਹੀਦ ਮੰਨਕੇ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਸਿੱਖ ਫਿਲਾਸਫੀ ਤੋਂ ਅਣਜਾਣ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਸਾਧ-ਪ੍ਰਥਾ ਦੇ ਅਸਰ ਹੇਠ ਇਹ ਹੀ ਸਮਝਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸ਼ਾਇਦ ਸੰਤ ਕਹਿਣ ਨਾਲ ਸਤਿਕਾਰ ਜਿਆਦਾ ਬਣਦਾ ਹੈ ਇਸੇ ਲਈ ਬਾਬਾ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਨਾਲ ਸੰਤ ਸ਼ਬਦ ਲਾਕੇ ਹੀ ਖੁਸ਼ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਸੰਤ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਪ੍ਰਤਿਸ਼ਠਾ ਦੇਖਕੇ ਹੀ, ਅੱਜ ਕਲ ਲੱਖਾਂ ਲੋਕ ਆਪਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਸੰਤ ਲਗਾਕੇ ਭੋਲੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਲੁੱਟ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ । ਵੈਸੇ ਵੀ ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਸਿੱਖ ਮਤ ਉੱਪਰ ਸਾਧ ਮਤ ਦੇ ਹਾਵੀ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਆਮ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਹੀ ਅਜਿਹੀ ਬਣਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਭਾਈ,ਬਾਬਾ ਜਾਂ ਜੱਥੇਦਾਰ ਸ਼ਬਦ ਵਿੱਚ ਉਹ ਸਤਿਕਾਰ ਨਹੀਂ ਜਾਪਦਾ ਜੋ ਸੰਤ ਕਹਿਣ ਨਾਲ ਜਾਪਦਾ ਹੈ । ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਇਹ ਸਮਝਣ ਤੋਂ ਅਸਮਰੱਥ ਹਨ ਕਿ ਬਿਪਰੀ ਸੋਚ ਦਾ ਗੁਰਮਤਿ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰੂਪ ਜਾਂ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਸੰਤ ਪਦ ਜਿੰਦਾ ਰੱਖਣਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਬਹਾਨਾ ਦੇਕੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਨਿਆਰੇ ਪੰਥ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਕਰਵਾਕੇ ਬਿਪਰਵਾਦੀ ਸੋਚ ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਈ ਹੋਵੇਗਾ। ਸੰਤ-ਸਿਪਾਹੀ ਹੋਣਾ ਸਿੱਖ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਹੈ ਪੂਰਾ ਕਿਰਦਾਰ ਨਹੀਂ ।ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀਆਂ ਸਿਖਿਆਵਾਂ ਤੇ ਸ਼ੁਹਿਰਦਤਾ ਨਾਲ ਪਹਿਰਾ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਸਿੱਖ ਕਿਸੇ ਵਖਰੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣਾ ਦਾ ਮੁਹਤਾਜ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ।ਕਿਰਤ ਕਰਨ,ਨਾਮ ਜਪਣ ਤੇ ਵੰਡ ਸ਼ਕਣ ਵਰਗੇ ਅਸੂਲਾਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਣਾਇਆ,ਨਿਮਰਤਾ,ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਅਤੇ ਮਿੱਠਾ ਬੋਲਣ ਵਰਗੇ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ,””ਆਪੁ ਗਵਾਇ ਨ ਆਪੁ ਗਣਾਵੈ”” (ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ), ਵਰਗੇ ਬਚਨਾਂ ਤੇ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਸਿੱਖ ਲਈ, ਸਿੱਖ ਹੋਣਾ ਹੀ ਏਡਾ ਵੱਡਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਹੈ ਕਿ ਵੱਖਰੇ ਦੁਨਿਆਵੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਪਾਸਕੂ ਵੀ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੇ।

ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ - ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇੱਕੋ-ਇੱਕ ਤਖ਼ਤ

-ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਕੇਵਲ ਤੇ ਕੇਵਲ ਇੱਕੋ ਤਖ਼ਤ ਹੀ ਹੈ (ਕਾਲ-ਰਹਿਤ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਉਸਦੀ ਗਿਆਨ ਰੂਪੀ ਬਾਣੀ ਦੀ ਓਟ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਅਟੱਲ ਨਿਆਓ ਦਾ ਸਦੀਵੀਂ ਤਖ਼ਤ) ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ !

ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਬਾਕੀ ਦੇ ਕਹੇ ਜਾਂ ਪ੍ਰਚਾਰੇ ਜਾਂਦੇ ਚਾਰ ਤਖ਼ਤ ਸਰਕਾਰ-ਏ-ਹਿੰਦ (੧੯੪੭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਉਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਿੰਦੂ-ਫਿਰਕੂਵਾਦੀ ਤਾਕਤਾਂ ਅਤੇ ਵਿੱਕ ਚੁਕੀ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ) ਵਲੋਂ ਅਕਾਲ-ਤਖ਼ਤ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਤੋੜ੍ਹਨ, ਖੋਖਲਾ ਕਰਨ ਤੇ ਉਸਦੇ ਸ਼ਰੀਕ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ !!

ਅਕਾਲ-ਤਖ਼ਤ ਵੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਇਮਾਰਤ ਦਾ ਨਾਮ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਸਿਧਾਂਤ ਦਾ ਨਾਮ ਹੈ (ਵੈਸੇ ਵੀ ਕੋਈ ਇਮਾਰਤ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਕਾਲ - ਭਾਵ, ਕਾਲ ਤੋਂ ਰਹਿਤ - ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ !) ਅਤੇ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਜਿੱਥੇ ਸਾਡਾ ਗੁਰੂ - ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ - ਹਾਜ਼ਰ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿੱਥੇ ਸਾਰੇ ਗੁਰਮਤੇ (ਹੁਕਮਨਾਮੇ ਨਹੀਂ) ਇਸੇ ਅਕਾਲੀ ਬਾਣੀ ਦੀ ਓਟ ਲੈ ਕੇ ਸਰਬਤ ਖਾਲਸਾ (ਤਿਆਰ-ਬਰ-ਤਿਆਰ ਕੇਵਲ ਤੇ ਕੇਵਲ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਸ਼ਬਦ ਮਰਿਆਦਾ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਅਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਜੀਵਨ-ਜਾਚ ਰੂਪੀ ਰਹਿਤ-ਰਹਿਣੀ ਵਾਲਿਆਂ ਦਾ ਸਮੂੰਹ) ਵਲੋਂ ਲਏ ਜਾਣ ਉਹ ਹੀ ਸਥਾਨ (ਭਗੌਲਿਕ ਪੱਖੋਂ ਭਾਵੇਂ ਕਿਤੇ ਵੀ ਸਤਿੱਥ ਹੋਵੇ) ਅਕਾਲ ਦਾ ਤਖ਼ਤ ਹੈ; ਅਤੇ ਸਿਰਫ਼ ਇਸੇ ਹੀ ਤਖ਼ਤ ਤੋਂ (ਇਕੱਲੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਲਕਿ) ਸਰਬਤ ਖਲਕਤ ਦੇ ਭਲੇ ਦੀ ਆਸ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ !!

ਆਖਿਰ ਕਮੀਂ ਕਿੱਥੇ ਹੈ ?

-ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰ ਕਵਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕੰਵਲ

ਭਾਈ ਅੱਜ ਦਾ ਸਵਾਲ ਉਹਨਾਂ ਭਰਮੀ-ਵੀਰਾਂ ਨੂੰ ਕਰਨਾ ਹੈ ਜਿਹੜੇ ਅੱਜ ਸੂਚਨਾ-ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੇ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਫੇਸਬੁੱਕ ਜਾਂ ਹੋਰ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਮੀਡੀਏ 'ਤੇ ਮੁੱਖਵਾਕ ਕਾਪੀ-ਪੇਸਟ ਕਰਨ ਲੱਗੇ ਉੱਪਰ ਇਹ ਲਿੱਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਭਾਈ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦੀ ਇਸ ਵੈਬਸਾਇਟ ਨੂੰ ਖੋਲਣ ਅਤੇ ਪੜ੍ਹਨ ਲੱਗੇ ਵੀ ਸਿਰ ਢੱਕ ਕੇ ਬਹਿ ਜਾਣਾ ਜੀ !! ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੁਝਾਅ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕੋ ਪੱਕਾ ਕੰਮ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਲੈਪਟੋਪ ਦੇ ਸਿਰ 'ਤੇ ਹੀ ਚੁੰਨੀ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਪਾ ਦਿੰਦੇ, ਸਾਰੇ ਦਾ ਸਾਰਾ ਝੰਝਟ ਹੀ ਖਤਮ ??

ਓਏ ਭਰਮੀਓ! ਜਦੋਂ ਮੇਰਾ ਮਾਲਕ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਮੇਰੇ ਦਰਵਾਜੇ 'ਤੇ ਦਸਤਕ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ , ਤੇ ਕੀ ਮੈਂ ਉਸਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਕੁੰਡਾ ਖੋਲ੍ਹੇ ਇਹ ਕਹਾਂ ਕਿ ਅਜੇ ਬਾਹਰ ਰੁੱਕ, ਮੈਨੂੰ ਤਿਆਰ ਹੋ ਕੇ ਆਉਣ ਦੇ ਫੇਰ ਸੁਣਦੇ ਹਾਂ ਕੀ ਕਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈਂ ਤੂੰ ??

ਭਾਈ ਕਦੇ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਕੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਸੁਣਿਆ ਹੈ ਉਹ ਕੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਇਸ ਬਾਰੇ::

ਚੂੜਾ ਭੰਨੁ ਪਲੰਘ ਸਿਉ ਮੁੰਧੇ ਸਣੁ ਬਾਹੀ ਸਣੁ ਬਾਹਾ ॥ ਏਤੇ ਵੇਸ ਕਰੇਦੀਏ ਮੁੰਧੇ ਸਹੁ ਰਾਤੋ ਅਵਰਾਹਾ ॥ ਨਾ ਮਨੀਆਰੁ ਨ ਚੂੜੀਆ ਨਾ ਸੇ ਵੰਗੁੜੀਆਹਾ ॥ ਜੋ ਸਹ ਕੰਠਿ ਨ ਲਗੀਆ ਜਲਨੁ ਸਿ ਬਾਹੜੀਆਹਾ ॥ ਸਭਿ ਸਹੀਆ ਸਹੁ ਰਾਵਣਿ ਗਈਆ ਹਉ ਦਾਧੀ ਕੈ ਦਰਿ ਜਾਵਾ ॥ ਅੰਮਾਲੀ ਹਉ ਖਰੀ ਸੁਚਜੀ ਤੈ ਸਹ ਏਕਿ ਨ ਭਾਵਾ ॥ ਮਾਠਿ ਗੁੰਦਾਈ ਪਟੀਆ ਭਰੀਐ ਮਾਗ ਸੰਧੂਰੇ ॥ ਅਗੈ ਗਈ ਨ ਮੰਨੀਆ ਮਰਉ ਵਿਸੂਰਿ ਵਿਸੂਰੇ ॥ {ਪੰਨਾ 558}

ਅਰਥ: ਹੇ ਭੋਲੀ ਇਸਤ੍ਰੀਏ! (ਤੂੰ ਪਤੀ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਲਈ ਆਪਣੀਆਂ ਬਾਹਾਂ ਵਿਚ ਚੂੜਾ ਪਾਇਆ, ਤੇ ਹੋਰ ਭੀ ਕਈ ਸਿੰਗਾਰ ਕੀਤੇ, ਪਰ) ਹੇ ਇਤਨੇ ਸਿੰਗਾਰ ਕਰਦੀਏ ਨਾਰੇ! ਜੇ ਤੇਰਾ ਪਤੀ (ਫਿਰ ਭੀ) ਹੋਰਨਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ (ਤਾਂ ਇਹਨਾਂ ਸਿੰਗਾਰਾਂ ਦਾ ਕੀਹ ਲਾਭ?, ਫਿਰ) ਪਲੰਘ ਨਾਲ ਮਾਰ ਕੇ ਆਪਣਾ ਚੂੜਾ ਭੰਨ ਦੇ, ਪਲੰਘ ਦੀਆਂ ਹੀਆਂ ਭੀ ਭੰਨ ਦੇ ਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਸਜਾਈਆਂ ਬਾਹਾਂ ਭੀ ਭੰਨ ਦੇ ਕਿਉਂਕਿ ਨਾਹ ਇਹਨਾਂ ਬਾਹਾਂ ਨੂੰ ਸਜਾਣ ਵਾਲਾ ਮਨਿਆਰ ਹੀ ਤੇਰਾ ਕੁਝ ਸਵਾਰ ਸਕਿਆ, ਨਾਹ ਹੀ ਉਸ ਦੀਆਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਚੂੜੀਆਂ ਤੇ ਵੰਗਾਂ ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਆਈਆਂ। ਸੜ ਜਾਣ ਉਹ (ਸਜਾਈਆਂ) ਬਾਹਾਂ ਜੋ ਖਸਮ ਦੇ ਗਲ ਨਾਹ ਲੱਗ ਸਕੀਆਂ। (ਭਾਵ, ਜੇ ਜੀਵ-ਇਸਤ੍ਰੀ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਧਾਰਮਿਕ ਭੇਖ ਕਰਨ ਵਿਚ ਹੀ ਗੁਜ਼ਾਰ ਦੇਵੇ, ਇਸ ਨੂੰ ਧਰਮ-ਉਪਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਭੀ ਜੇ ਬਾਹਰਲੇ ਭੇਖ ਵਲ ਹੀ ਪ੍ਰੇਰਦਾ ਰਹੇ, ਤਾਂ ਇਹ ਸਾਰੇ ਉੱਦਮ ਵਿਅਰਥ ਚਲੇ ਗਏ, ਕਿਉਂਕਿ ਧਾਰਮਿਕ ਭੇਖਾਂ ਨਾਲ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸੰਨ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੀਦਾ। ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਤਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਆਤਮਕ ਮਿਲਾਪ ਹੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ)।

(ਪ੍ਰਭੂ-ਚਰਨਾਂ ਵਿਚ ਜੁੜਨ ਵਾਲੀਆਂ) ਸਾਰੀਆਂ ਸਹੇਲੀਆਂ (ਤਾਂ) ਪ੍ਰਭੂ-ਪਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸੰਨ ਕਰਨ ਦੇ ਜਤਨ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ (ਪਰ ਮੈਂ ਜੇਹੜੀ ਨਿਰੇ ਵਿਖਾਵੇ ਦੇ ਹੀ ਧਰਮ-ਭੇਖ ਕਰਦੀ ਰਹੀ) ਮੈਂ ਸੜੇ ਕਰਮਾਂ ਵਾਲੀ ਕਿਸ ਦੇ ਦਰ ਤੇ ਜਾਵਾਂ? ਹੇ ਸਖੀ! ਮੈਂ (ਇਹਨਾਂ ਧਰਮ-ਭੇਖਾਂ ਤੇ ਹੀ ਟੇਕ ਰੱਖ ਕੇ) ਆਪਣੇ ਵਲੋਂ ਤਾਂ ਬੜੀ ਚੰਗੀ ਕਰਤੂਤ ਵਾਲੀ ਬਣੀ ਬੈਠੀ ਹਾਂ। ਪਰ, ਪ੍ਰਭੂ ਪਤੀ! ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਭੀ ਗੁਣ ਕਰ ਕੇ ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਆ ਰਹੀ। ਮੈਂ ਸਵਾਰ ਸਵਾਰ ਕੇ ਪੱਟੀਆਂ ਗੁੰਦਾਂਦੀ ਹਾਂ, ਮੇਰੀਆਂ ਪੱਟੀਆਂ ਦੇ ਚੀਰ ਵਿਚ ਸੰਧੂਰ ਭੀ ਭਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਤੇਰੀ ਹਜ਼ੂਰੀ ਵਿਚ ਮੈਂ ਫਿਰ ਭੀ ਪ੍ਰਵਾਨ ਨਹੀਂ ਹੋ ਰਹੀ, (ਇਸ ਵਾਸਤੇ) ਝੂਰ ਝੂਰ ਕੇ ਮਰ ਰਹੀ ਹਾਂ।

ਜੇ ਅਸੀਂ ਫੇਰ ਵੀ ਨਾ ਸਮਝੇ ਤਾਂ ਕਲ ਨੂੰ ਇਸੇ ਮੂਰਖਤਾ-ਪੂਰਨ ਰਸਤਿਆਂ ‘ਤੇ ਹੋਰ ਅਗਾਂਹ ਚਲਦਿਆਂ ਸ਼ਾਇਦ ਲੈਪਟੋਪ ਦਾ ਪੀਹੜਾ ਸਾਹਿਬ ‘ਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਕਰ ਕੇ ਉੱਤੇ ਚੰਦੋਆ ਲਾਉਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਾਂਗੇ !! ਆਖਿਰ ਅਸੀਂ ਸਿੱਖ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦੁਨੀਆ ਸਾਹਮਣੇ ਆਪਣੀ ਸਤਿਥੀ ਹਾਸੋਹੀਣੀ ਹੀ ਕਿਉਂ ਬਣਾਉਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਾਂ ?

ਵੈਸੇ ਇੱਥੇ ਵੱਡੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਅਸੀਂ ਅਜਿਹੇ ਪਖੰਡਵਾਦ ਦੇ ਮੁੱਦੇ 'ਤੇ ਗੱਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ ਜਿਸਦੀ ਓਟ ਲੈ ਕੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੀ ਵਿਚਾਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਵਿੱਚ ਅਨੇਕਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭਰਮ ਅਤੇ ਔਕੜਾਂ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਸਮਝਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਡੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਘਰ ਕਰ ਚੁਕੀਆਂ ਇਹਨਾਂ ਬੇਲੋੜੀਆਂ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਤੋਂ ਨਿਜਾਤ ਪਾ ਕੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਨੂੰ ਘਰ-੨ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਜਾਵੇ ....

ਜੇਕਰ ਹੋਰਨਾਂ ਮਤਾਂ ‘ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਮਾਰੀ ਜਾਵੇ ਇੱਕ ਇਸਾਈ ਕਿਤੇ ਵੀ ਬਾਇਬਲ ਲੈ ਕੇ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਇਸਾਈ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਤਾਂ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਬਰਦਸਤੀ ਹੀ ਬਾਇਬਲ ਰੱਖ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਕਿ ਜਾਣੇ-ਅਨਜਾਨੇ ਵਿੱਚ ਅਨਮਤੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਧਰਮ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਖਿੱਚ ਜਗੇ ਅਤੇ ਢੰਗ-ਅਢੰਗ ਨਾਲ ਬਾਇਬਲ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਸਾਰ ਹੋਵੇ ! ਪਰ ਅਗਰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਵੇਖੀਏ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਅਜੇ ਸਿਰਫ਼ ਰੁਮਾਲੇ-ਚੱਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਉਲਝੇ ਪਏ ਹਾਂ, ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਪੜ੍ਹਨ ਦਾ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਖੁੱਦ ਵੀ ਸ਼ਾਇਦ ਕਦੇ ਯਤਨ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਕਿ ਆਖਿਰ ਸਾਡੇ ਗੁਰੂ ਨੇ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਕੀ ਹੈ ?

ਵਾਹ ਗੁਰੂ ਕੇ ਅਖੌਤੀ ਸਿੱਖੋ ! ਇਹੋ ਕਹਿਣਾ ਪਵੇਗਾ ਕਿ ਗਿਆਨੀ ਗਿਆਨ ਸਿੰਘ ਹੋਰੀਂ ਸਹੀ ਹੀ ਆਖ ਗਏ ਹਨ :

ਧੰਨ ਗੁਰੂ ਕੇ ਸਿੱਖ ਅਕਲ ਦੇ ਪੱਕੇ ਵੈਰੀ,

ਧੰਨ ਗੁਰੂ ਸਮਰੱਥ ਵੱਸ ਕੀਤੇ ਜਿਨ ਜਹਿਰੀ |

ਧੰਨ ਗੁਰੂ ਕੇ ਸਿੱਖ ਬੁੱਧੀ ਦੇ ਨੇੜ ਨਾ ਜਾਇ ਹੈਂ,

ਧੰਨ ਗੁਰੂ ਸਮਰੱਥ ਬੈਠ ਬੈਠ ਇਨ੍ਹੇਂ ਸਮਝਾਏ ਹੈਂ |

ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਅਸਲੀ ਸਤਕਾਰ ਉਸਨੂੰ ਮਨ ਅਤੇ ਕਰਮ ਵਿੱਚ ਵਸਾਉਣਾ ਹੈ, ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਢਾਲਣਾ ਹੈ, ਰੁਮਾਲੇ-ਚੱਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲਪੇਟਣਾ ਨਹੀਂ ! ਰੁਮਾਲੇ ਇਤਿਆਦਿਕ ਤਾਂ ਇੱਕ ਰੀਤੀ ਵਜੋਂ ਸਨ ਕਿ ਭਾਈ ਬੈਠਣ-ਪੜ੍ਹਨ ਲੱਗੇ ਕਿਸੇ ਚੰਗੇ ਸਥਾਨ ‘ਤੇ ਰੱਖ ਕੇ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾਵੇ, ਇਸਤੋਂ ਵੱਧ ਹੋਰ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ! ਪਰ ਅਸੀਂ ਕੇਵਲ ਇਹਨਾਂ ਰੀਤੀਆਂ ਜੋਗੇ ਹੀ ਰਹਿ ਗਏ ਅਤੇ ਪੜ੍ਹਨੀ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨੀ ਮੁੱਲ ਦੇ ਕੇ ਬੁਲਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਪਾਠੀਆਂ ਵਾਸਤੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ !! ਭਾਵੇਂ ਅੱਜ ਵੀ ਅਸੀਂ ਬਹੁਤੇ ਗੁਰਦਆਰੇ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ ਪਰ ਉੱਥੇ ਜਾ ਕੇ ਸਿਰਫ਼ ਪੀਹੜੇ ਨੂੰ ਨਮਸਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਪਰਕਰਮਾਵਾਂ ਕਰਨ, ਥੜ੍ਹਿਆਂ ਦੀਆਂ ਮੁੱਠੀਆਂ ਭਰਨ, ਪੁਰਾਣੇ ਦਰਖਤਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਸ਼ਟਾਂਗ ਕਰਨ, ਜਾਂ ਸਰੋਵਰਾਂ ਦੇ ਚੂਲੇ ਭਰਨ ਤੋਂ ਅਗਾਂਹ ਨਹੀਂ ਵੱਧ ਸਕਦੇ ਅਤੇ ਇਸੇ ਵਿੱਚ ਹੀ ਗੁਰੂ-ਦਰਸ਼ਨ ਦਾ ਭਾਵ ਮੁਕਾ ਘਰ ਆ ਜਾਉਂਦੇ ਹਾਂ...

ਜਰਾ ਕੁ ਸੋਚ ਕੇ ਵੇਖਣਾ ਕਿ ਬੇਸ਼ਕ ਅੱਜ ਅਸੀਂ ਵੱਧ-ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਪਾਲਕੀ 'ਤੇ ਸਜਾਏ ਸਰੂਪਾਂ ਨੂੰ ਮੱਥੇ ਟੇਕਦੇ ਹਾਂ, ਮਾਇਆ ਤੇ ਹੋਰ ਭੇਟਾ ਵਲੋਂ ਵੀ ਥੁੜ੍ਹ ਨਹੀਂ ਆਉਣ ਦਿੰਦੇ, ਰੱਜ ਕੇ ਲੰਗਰ ਵੀ ਛਕਾਉਂਦੇ ਤੇ ਛਕਦੇ ਹਾਂ, ਜੋੜ੍ਹਿਆਂ ਨੂੰ ਖੂਬ ਪਾਲਸ਼ਾਂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਜਗ੍ਹਾ-੨ 'ਤੇ ਸ਼ਬੀਲਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਛੱਤੀ ਸੁਆਦਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੇ ਲੰਗਰ ਲਾ ਕੇ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਵੀ ਖਿੱਚਦੇ ਹਾਂ, ਇਤਰਾਂ, ਫੁੱਲਾਂ, ਚਵਰਾਂ, ਰੁਮਾਲੇ, ਏ.ਸੀ. ਤੇ ਹੋਰ ਵੀ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿੰਨੇ ਕੁਝ 'ਤੇ ਕੌਮ ਦਾ ਪੈਸਾ ਖਰਚ ਕਰਨ ਲੱਗੇ ਕੋਈ ਤੋਟ ਨਹੀਂ ਆਉਣ ਦਿੰਦੇ, ਫੇਰ ਕਮੀਂ ਕਿੱਥੇ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖੀ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ? ਪ੍ਰਚਾਰ ਤਾਂ ਛੱਡੋ ਸਾਡੀ ਨਵੀਂ ਪਨੀਰੀ ਪਤਿਤ ਹੋਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਸਿੱਖ ਬਣ ਕੇ ਰਾਜ਼ੀ ਨਹੀਂ, ਸਾਡੀਆਂ ਧੀਆਂ ਦੀ ਖਿੱਚ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਤੇ ਖਿਆਲੀ ਹੀਰੋ ਗੈਰ-ਸਿੱਖ ਹਨ ਬਲਕਿ ਇੱਥੇ ਤਕ ਕਹਾਂਗਾ ਕਿ ਜੇ ਘਰ ਦਿਆਂ ਦਾ ਕੁੰਡਾ ਜਾਂ ਸ਼ਰਮ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਸਿੱਖ ਸਰੂਪ ਵਾਲੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖ-ਘਰਾਂ ਚੋਂ ਸਾਕ ਦੇ ਲਾਲੇ ਪੈ ਜਾਣ !!!

ਸੋਚਣਾ ਬਣਦਾ ਹੈ ਆਖਿਰ ਕਮੀਂ ਕਿੱਥੇ ਹੈ ?

ਵੀਰੋ ਕਮੀਂ ਕਿਤੇ ਹੋਰ ਨਹੀਂ, ਕਮੀਂ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕਦੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰਨ ਤੇ ਪ੍ਰਚਾਰਨ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ! ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਬਸ ਖੁਸ਼ ਹਾਂ ਸੁੰਦਰ ਰੁਮਾਲਿਆਂ, ਪੀਹੜਿਆ, ਇਤਰਾਂ ਤੇ ਏ.ਸੀ. ਚ ਕੈਦ ਕਰ ਕੇ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ ਦੀ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ !! ਜਾਗੋ ਸਿੱਖੋ ਰੁਮਾਲੇ, ਚੰਦੋਏ, ਪੀਹੜੇ, ਜਿਲਦਾਂ, ਪੱਤਰੇ, ਸਿਆਹੀ ਨਹੀਂ ਜੇ ਸਾਡਾ ਗੁਰੂ ! ਜਰਾ ਸੋਚੋ ਤੁਸੀਂ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਕੀ ਭਾਵ ਲੈਂਦੇ ਹੋ ? ਇਹੀ ਜਿਲਦ, ਕਾਗਜ਼, ਸਿਆਹੀ, ਆਦਿ ਜਾਂ ਫੇਰ ਇਹਨਾਂ ਸਭ ਨੂੰ ਵਰਤ ਕੇ ਲਿਖੀ ਗਈ ਗਿਆਨ ਰੂਪੀ ਬਾਣੀ !  ਤੇ ਜੇ ਸਾਡਾ ਜਵਾਬ ਕੇਵਲ ਸ਼ਬਦ ਗੁਰੂ - ਗੁਰਬਾਣੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਮੋਏ ਸ਼ਬਦ ਸਤਿ ਸਰੂਪ ਨੂੰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਦਸਵੇਂ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹ ਨੇ ਗੁਰਗੱਦੀ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਬਲਕਿ ਇਹ ਤਾਂ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਵੀ ਗੁਰੂ ਹੈ, ਜੇ ਭੁਲੇਖਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਸਿਧ-ਗੋਸਟਿ ਵਿੱਚ ਬਾਬਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਨੇ ਸਾਰੇ ਸਿਧਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ ਬਾਰੇ ਸਾਫ਼ ਦੱਸਿਆ ਹੈ:

ਪਵਨ ਅਰੰਭੁ ਸਤਿਗੁਰ ਮਤਿ ਵੇਲਾ ॥ ਸਬਦੁ ਗੁਰੂ ਸੁਰਤਿ ਧੁਨਿ ਚੇਲਾ ॥

{ਪੰਨਾ 943}

ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਬਾਣੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਾਰੀਂ ਨਹੀਂ ਵਾਰ-੨ ਗੁਰੂ ਦੱਸਿਆ ਹੈ:

ਬਾਣੀ ਗੁਰੂ ਗੁਰੂ ਹੈ ਬਾਣੀ ਵਿਚਿ ਬਾਣੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤੁ ਸਾਰੇ ॥ ਗੁਰੁ ਬਾਣੀ ਕਹੈ ਸੇਵਕੁ ਜਨੁ ਮਾਨੈ ਪਰਤਖਿ ਗੁਰੂ ਨਿਸਤਾਰੇ ॥੫॥

{ਪੰਨਾ 982}

ਸੋ ਗੁਰਬਾਣੀ ਤਾਂ ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਗੁਰੂ ਹੈ ਜਦੋਂ ਤੋਂ ਇਹ ਪੋਥੀ ਰੂਪ ਵਿਚ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ | ਦਸ ਜਾਮੇ ਸਿਰਫ਼ ਇਸ ਲਈ ਹੋਏ ਕਿਉਂਜੋ ਗੁਰਬਾਣੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਲੋਕਾਈ ਨੂੰ ਇਹ ਦੱਸਣਾ ਜਰੂਰੀ ਸੀ ਕਿ ਭਾਈ ਇਹ ਕੇਵਲ ਪੜ੍ਹਨੇ ਮਾਤਰ ਵਾਸਤੇ ਨਹੀਂ ਹੈ ਆਓ ਅਸੀਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਖੁੱਦ ਇਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ 'ਤੇ ਢਾਲ ਕੇ ਦੱਸਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਇਸ ਦਵਾਈ ਨੂੰ ਲੈਣਾ ਕਿਵੇਂ ਹੈ | ਜਦੋਂ ਉਹ ਮਕਸਦ ਪੂਰਾ ਹੋ ਗਿਆ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ 'ਤੇ ਹੀ ਇੰਨ-ਬਿਨ ਚਲਦਿਆਂ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਸਰੀਰਕ ਵੈਦ ਦੀ ਲੋੜ ਖਤਮ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਤੇ ਸਿਧਾ ਦਵਾਈ ਹੀ ਸਾਨੂੰ ਫੜਾ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਭਾਈ ਸਿੱਖਾ ਹੁਣ ਤੂੰ ਇਸਦਾ ਸੇਵਨ ਕਰ !!

ਫੇਰ ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਪੜ੍ਹਨ-ਸੁਣਨ ਲੱਗੇ ਇੱਦਾਂ ਜਾਂ ਉੱਦਾਂ ਦੇ ਭਰਮ ਦੀ ਗਲ ਕਰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਪਾਤਿਸ਼ਾਹ ਤਾਂ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਭਾਈ ਸਿੱਖਾ ਪੂਰੇ ਤਨ ਵਿੱਚ ਹੀ ਗੁਰਬਾਣੀ ਵਸਾਉਣੀ ਹੈ ਕਿਉਂਜੋ ਗੁਰਬਾਣੀ ਤੋਂ ਵਿਹੂਣਾ ਤਨ ਇਓਂ ਬਿਲਲਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇ ਕੋਈ ਗੰਭੀਰ ਰੋਗੀ ਚੀਕਾਂ ਮਾਰਦਾ ਹੋਵੇ:

ਜੈ ਤਨਿ ਬਾਣੀ ਵਿਸਰਿ ਜਾਇ ॥ ਜਿਉ ਪਕਾ ਰੋਗੀ ਵਿਲਲਾਇ ॥੧॥

{ਪੰਨਾ 661}

ਸੋ ਗੁਰਬਾਣੀ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ

-- ਖੁੱਦ ਪੜ੍ਹੋ,

-- ਖੁੱਦ ਵਿਚਾਰੋ,

-- ਖੁੱਦ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਧਾਰਨ ਕਰਨ ਦਾ ਯਤਨ ਕਰੋ

-- ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਇਸ ਸਭ ਨਾਲ ਖੁੱਦ ਗੁਰਬਾਣੀ ਬਣੋ

ਤਾਹੀਂ ਕੁਝ ਹੋ ਸਕਦਾ ਜੇ !!

ਜਾਗੋ ਸਿੱਖੋ ਜਾਗੋ !

ਬਸ ਬਹੁਤ ਹੋ ਗਿਆ,

ਹੁਣ ਤਾਂ ਇਹ ਭਰਮ ਤਿਆਗੋ !!

ਆਪਣੀ ਮੱਤ ‘ਤੇ ਤੁਸਾਂ ਬਹੁਤ ਚਲਾਈ,

ਹੁਣ ਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਲੜ੍ਹ ਲਾਗੋ !!!

-੦-੦-੦-